Kjo përmbajtje është vetëm për abonentët
Jeta është e vështirë
Përmbledhje Libri
Hyrje
Çfarë ka në këtë libër për mua?Mësoni si të jetoni mirë kur jeni duke kaluar nëpër vështirësitë e gjendjes njerëzore.
Pikëllimi, humbja, pendimi-nuk ka rregullime të shpejta për problemet univerzale jetësore. Por nëse i studjoni ato mirë dhe sinqerisht, mund të gjeni mënyra për tu drejtuar nëpërmes tyre.
Ja çfarë bën fjalë pulsimi i Kieran Setiyas ”Jeta është e vështirë”. Ky pulsim fokusohet në vështirësitë njerëzore-veçanarisht dobësinë, vetminë, pikëllimin, dhe dështimin-përmes thjerrëzave të filozofëve, si dhe përmes letërsisë, sportit, memoareve, dhe përvojave personale të vetë Setiyes.
Duke i vështruar këto probleme në fytyrë dhe duke i pranuar ato ashtu siq janë, mund të mësojmë si të jetojmë mirë, edhe kur jeta bëhet e vështirë.
Ideja kyçe 1
Mësime nga dyshemeja e banjos
Ai nuk e mban mend filmin, por ai e mban mend dhimbjen.
Kieran Setiya vuan nga dhimbja kronike-një gjendje që e goditi atë në moshën 27 vjeqare kur ai ishte tek The Oaks, një teater filmi në Pittsburgh. Dhimbja e goditi me thikë në krah dhe e dërgoi të vraponte për në tualet. Urinimi solli pak lehtësim, por dhimbja u kthye kur Setiya u kthye në shtëpi. Ajo e mbajti atë zgjuar dhe halucinacione në dyshemenë e banjës gjatë gjithë natës.
Pas shumë testeve dhe vizitave tek mjekë të ndryshëm, ilaqi i vetëm profesionist që Setiya pranoi ishte kjo këshillë: ‘’Mundohuni ta injoroni atë.’’
Për 13 vite, Setiya bëri pikërisht këtë gjë. Ai ndihej jorehat shumë herë, dhe gjumin e bënte me vështirësi, por dhimbja nuk ja doli ta bënte jetën e tij të pavlerë apo të pajetueshme. Ai përparoi karrierën e tij dhe gjeti një punë në një nga universitetet më prestigjioze në botë, MIT. Ai mbështeti gruan dhe nënën e tij kur kishin nevojë për të, bleu një shtëpi të re dhe u angazhua në aktivizëm shoqëror. Kur dhimbja u përkeqësua 13 vjet më vonë, ajo e çoi Setiyan te një mjek i ri me njohuri më të mira – dhe motivimin për të shkruar librin e tij.
Dhimbja kronika e Setiyës mund ta ketë ndaluar atë nga gjumi i qetë, por nuk e ndaloi atë nga kënaqësia me aktivitetet e shumëta të jetës. E njëjta mund të jetë e vërtetë për çdokënd me çfarëdo sëmundje apo paaftësie. Sigurisht, të jeni përdorues i karrikës së invalidëve nënkupton se nuk mund të vraponi-por nuk nnkupton se nuk mund të luani basketboll, të dëgjoni muzikë, ta shijoni një perëndim, apo të bini në dashuri. Realiteti është se të gjithë ne kemi disa kufizime në jetë sepse thjeshtë nuk kemi mjaft kohë apo energji për ta zotëruar një aftësi, për ta luajtur një lojë, apo për t shijuar gjithqkça në botë që ja vlen të shijohet.
Egizstojnë sigurisht, disa paaftësi apo nivele dhimbjeje që na ndalojnë nga shumë aktivitete apo na shkaktojnë aq shumë parehati saqë na pengojnë nga të jetuarit mirë. Kjo është ajo ku rrethanat kanë një ndikim të madh: diabeti mund të menaxhohet nga dikush me akses në insulinë të përballueshme dhe kujdes shëndetësor të besueshëm, por mund të jetë dobësues dhe vdekjeprurës për dikë që nuk është aq i privilegjuar.
Herë të tjera, dhimbja mund të jetë dërrmuese. Por ajo mund të na mësojë poashtu mëshirën. Në rastin e Setiyes, sapo ai e kishte përjetuar traumën e halucinacioneve të dyshemesë së banjos, ai kishte më shumë empati për të tjerët që po përjetonin ankthet e tyre të natës. Ka solidaritet në vuajtje, gjë që na dërgon në vështirësinë e seksionit tjetër-vetmia.
Ideja kyçe 2
Shërimi i vetmisë në supë të kuzhinës.
Nuk ka dyshim se vetmia dhemb.MRI-të funksionalë tregojnë se fusha e trurit që ngacmohet nga refuzimi social është e njëjta fushë që ngacmohet nga dhimbja fizike. Për ta kuptuar më mirë pse dhemb vetmia, le ta shikojmë më afër miqësinë përmes syve të dy filozofëve me peshë të madhe.
Në njërën ane e kemi Aristotelin, i cili shkroi se pa shokë nuk kemi arsye për të jetuar. Dy nga dhjetë librat në Etikën Nicomacheane i dedikohen miqësisë. Grekët e mëdhenjë besonin se miqësitë bazohen në virtytet e miqve. Ata me virtytet më të shumta-sikur ta bësh punën mirë, apo të jesh i ndershëm dhe qesharak-kanë miq më së shumëti.
Kjo mund të tingëllojë mirë në fillim. Por problemi me teorinë e Aristotelit është se nëse humbisni disa virtyte, duhet të prisni të humbni disa miq. Dhe miqësitë nuk funksionojnë kështu-së paku jo miqësitë e mira. Ato forcohen nga vështirësitë. Ne i vlerësojmë miqtë tanë të vërtetë pamarrë parasysh çfarë ndodh.
Pra, si një kundërgoditje e mprehtë ndaj Aristotelit, le t’i drejtohemi filozofit të njohur iluminist, Immanuel Kant, i cili tha se të gjithë njerëzit kanë vlerë pavarësisht nga virtytet e tyre. Kanti e quan këtë vlerë “dinjitet”. E kundërta e tij është “çmimi”, ose vlera që u japim objekteve që mund të zëvendësohen.
Meqenëse ne i shohim miqtë tanë të vërtetë – ose partnerët romantikë ose anëtarët e familjes – me këtë lloj dashurie dhe respekti të pakushtëzuar, mund të supozojmë se ata na shohin në të njëjtën mënyrë. Kjo na tregon pse dhemb vetmia. Të qenit larg miqve tanë na privon nga këto ndërveprime që pohojnë jetën. Më keq, të mos kesh miq do të thotë se vlera ose dinjiteti ynë nuk po vlerësohet. Ndihemi sikur po zhdukemi nga bota – sikur jemi pema që bie në pyll që nuk bën zë sepse askush nuk është aty për ta dëgjuar.
Ilaçi për vetminë mund të gjendet tek njerëzit e tjerë. Kjo mund të duket e qartë, por ka një kapje. Lidhja juaj duhet të jetë e orientuar drejt personit tjetër – jo në atë që ai mund të bëjë për ju dhe vetminë tuaj. Pra, thuajini përshëndetje një fqinji, mbajeni derën për dikë ose bëhuni vullnetar në kuzhinën e supës. Këto veprime mund të mos ju bëjnë një mik të përjetshëm, por ato do t’ju ndihmojnë të ndiheni më të lidhur me botën. Dhe sa më shumë nga këta hapa të vegjël të ndërmerrni drejt lidhjes, aq më larg do të largoheni nga vetmia.
Ideja kyçe 3
Pas dashurisë vie pikëllimi.
Ndoshta keni dëgjuar për fazat e pikëllimit: mohimi, zemërimi, ankimi, depresioni, pranimi. Nëse keni dëgjuar për to, harrojeni fare. Pikëllimi nuk shfaqet në mënyrë të parashikueshme. Ndryshe, ai vjen në valë të ndara dhe mund të ndryshojë nga dita në ditë, dhe nga personi në person.
Natyra kaotike e pikëllimit është ilustruar në Të Pafatit, shkruar nga novelisti Britanez eksperimentues B.S Johnon. Libri ishte publikuar në vitin 1969, katѱr vite para se Johnson vdiq në moshën 40 vjeqare. Libri u rrëfye nga një gazetar i cili përmblodhi një lojë futbolli në qytetin që ngacmon kujtimet e një shoku të vdekur. Ja ku është pjesa eksperimentale-romani përbëhet nga 27 broshura në një kuti që mund të lexohen në çdo rend, përveç “E para” dhe “E fundit”. Johnson po paralajmëron lexuesit se pikëllimi nuk ka një linjë të drejtë historie. Mund të rrotullohet dhe të kthehet në drejtime të papritura sa herë që hapet.
Ritualet e vajtimit mund ti japin strukturë kaosit të pikëllimit, dhe nevoja për këtë gjë mund të shihet përtej kulturave. Ekziston një traditë hebreje për të ulur shiva për shtatë ditë, ndërsa mban zi me miqtë dhe familjen. Njerëzit e Afrikës Perëndimore Dahomey këndojnë, kërcejnë, pinë dhe tregojnë shaka të pista për të festuar të vdekurit. Populli Saramaka në Surinam tregojnë përralla popullore ekstravagante. Dhe ritualet e zisë në qytetërimin perëndimor datojnë që nga grekët dhe romakët e lashtë.
Ne kemi nevojë për këto rituale për të na ndihmuar të prballemi me pikellëimin edhepse e kuptojmë se vdekja është e pashmangshme-ajo prapë dhemb-sidomos kur flasim për një të dashur. Shkrimtari Francez dhe Laureat i Nobelit Annie Ernaux shkroi kronikë për sëmundjen e nënës së saj Alzaimer, dhe për vdekjen e saj eventuale në librin Mbes në errësirë. Këto ishin fjalët e fundit që nëna e Ernaux shkroi ndonjëherë. Ernaux e pa nënën e saj tek humbiste aftësinë për të ngrënë, për ti kontrolluar nevojat fiziologjike, për ti kujtuar të dashurit-dhe ajo shpresoi që ajo do vdiste. Por kur ai moment i mëshirshëm mbërriu, Ernaux prapë ishte e ‘’përfshirë nga pikëllimi.’’
Nuk ka dyshim se pikëllimi shkakton dhimbje, por ajo dhimbje është e tillë që vjen nga dashuria dhe nga jeta e jetuar mirë. Sa më shumë keni miq, dhe sa më shumë që jepni dashuri, aq më shumë rrezikoni ta përjetoni dhimbjen që vjen kur ju në mënyrë të pashmangshme i humbisni ata miq, dhe atë dashuri. Por kjo është një lloj dhimbjeje që të gjithë duhet ta përballojmë-jo ta shmangim atë.
Ideja kyçe 4
Mos u fokusoni në dështime.
Dështimet hyjnë në jetën tonë çdo ditë-duke bërë kthesa të gabueshme, humbja e klientëve, harrimi i përvjetorëve. Por dështimi më i dukshëm, dhe më i paharrueshëm, ndodh në botën e sportit. Gabimet e bejsbollit që u kushtuan skuadrave të tyre kampionate kanë fituar pseudonime të qëndrueshme si “Merkle’s Boner” dhe “Snodgrass Muff”. Një shekull afër dështimit të Red Sox solli “Mallkimi i Bambino” në Boston. Dhe shtamba e Brooklyn Dodgers, Ralph Branca u cilësua si një dështim kur hoqi dorë nga “Shot Heard ‘Round the World” – një vrapim në shtëpi për Bobby Thomson që dërgoi New York Giants në Serinë Botërore të 1951.
Ajo vrapim i famshëm në shtëpi dhe burrat e lidhur me të janë subjekt i The Echoing Green të Joshua Prager. Prager na kujton se ka më shumë për jetën e Brankës sesa ai moment dështimi-ashtu sikurse ka më shumë për të thënë për jetën e Thomsonit. Ai shkruan për familjen e madhe dhe të dashur të Brankës, dhe për babain e ndarë në dy pjesë tëThomsonit. Prager e strukturon librin ashtuqë detajet personale i ndërprejnë detajet e bejsbollit në vende të zakonshme dhe në momente të hidhura. Kjo është një mënyrë tjetër për të na kujtuar se jeta dhe njerëzit përkufizohen nga një shumësi ngjarjesh, jo vetëm prej një të tille.
Kur provojmë ta përshtatim tregimin e jetës tonë në një rrëfim linear, ne e nënshkruajmë me veten tonë dështimin. Jetët tona nuk janë tension i fortë që ngritet në një pikë perfekte kulminante e që do të shuhet në një përfundim të rregullt. Ato kanë përshtatje, fillime, dhe mijëra e mijëra suksese dhe dështime.
Kjo pamje e pafundme e grimcuar e ekzistencës është kapur në novelën e Nicholas Baker, The Mezzanine. I gjithë libri zhvillohet në një shkallë lëvizëse gjatë orës së drekës. Substanca e saj? Digresione për tema si lidhëse këpucësh, urinale, kashtë dhe kujtime të fëmijërisë. Këta janë shembuj të të gjitha gjërave të vogla që e bëjnë jetën me vlerë të jetohet, në krahasim me disa tregime të harkuara në mënyrë të përsosur. Ka mjaft gjëra të vogla në vetëm një orë drekë në një shkallë lëvizëse për të mbushur një libër të tërë.
Kjo nuk do të thotë se duhet të harrojmë qëllimet ambicioze, ose se rezultatet nuk kanë rëndësi. Ne duhet të përpiqemi për sukses. Por ndërsa e bëjmë këtë, duhet të fokusohemi te udhëtimi dhe jo te destinacioni. Kjo maksimë mund të gjurmohet deri në Bhagavad Gita, e cila na thotë, “Motivi nuk duhet të jetë kurrë në frytet e veprimeve”. Duke u fokusuar në procesin në vend të rezultatit, ne mund të mbrojmë veten nga vështirësitë e dështimit.
Përmbledhja përfundimtare
Edhe pse vuajtja është e pashmangshme, nuk duhet t’ju pengojë të jetoni mirë.
Sëmundja ose paaftësia mund t’ju ndalojë të shijoni disa aktivitete – por ato nuk mund t’ju ndalojnë të shijoni të gjitha ato. Vetmia mund t’ju bëjë të ndiheni të zbrazët – por ju mund ta plotësoni atë boshllëk duke u kujdesur për të tjerët. Hidhërimi të dhemb, por është një dhimbje që vjen vetëm pasi të kesh ndier dashurinë e vërtetë – dhe ti e njeh vargun e famshëm të poezisë nga Alfred Lord Tennyson, “Është më mirë të kesh dashuruar dhe të kesh humbur, se sa të mos kesh dashuruar fare”. Së fundi, ndërkohë që ne të gjithë dështojmë shumë herë në ditë, ne gjithashtu ia dalim shumë herë – se në cilën fokus do të përqendroheni varet nga ju.
