Problemi i Mjellmës së Zezë
Kur përpiqemi të kuptojmë historinë tonë, mendja njerëzore ka tre defekte:
1. Iluzioni i të kuptuarit, që do të thotë se të gjithëve u është krijuar përshtypja se i kuptojnë gjërat si janë.
2. Shtrembërim retrospektiv, që ka të bëjë me faktin se ne jemi në gjendje t’i vlerësojmë gjërat vetëm pasi të kenë ndodhur.
3. Mbivlerësimi i informacionit faktik dhe handikapi i të kuptuarit dhe largpamësisë së thellë nga njerëz autoritativë dhe të arsimuar.
Taleb na thotë se ekzistojnë dy kategori kryesore të ngjarjeve të rastësishme, të cilat janë “Mediocristan” dhe “Extremistan”.
Mediocristan u referohet gjërave normale që ndodhin, gjërave që priten, probabilitetet ose dukuritë e të cilave janë të lehta për t’u llogaritur dhe ndikimi i të cilave nuk është tmerrësisht i madh.
Ngjarjet mediokristane janë të paarritshme për Mjellmën e Zezë. Kurba e ziles dhe shpërndarja normale e ngjarjeve janë emblema e Mediocristan. Ndryshimet me ndikim të ulët kanë gjasat më të larta për të ndodhur, dhe ndryshimet e mëdha me ndikim të gjerë, kanë një probabilitet shumë të vogël për të ndodhur.
Ekstremistani i referohet ngjarjeve të rastësishme. Në ngjarjet e Ekstremistanit, asgjë nuk mund të parashikohet me saktësi dhe ngjarjet që dukeshin të pamundura ndodhin shpesh dhe kanë një ndikim të madh. Në Extremistan, një vëzhgim i ri i vetëm mund të prishë plotësisht agregatin.
Imagjinoni një dhomë plot me 30 njerëz të rastësishëm. Nëse do t’i pyesnit të gjithëve për pagën e tyre dhe do të llogarisnit mesataren, shanset janë që mesatarja të dukej mjaft e arsyeshme. Por, nëse shtoni Bill Gates në dhomë dhe më pas llogaritni pagën mesatare, mesatarja juaj do të ishte me një diferencë të madhe. Në këtë rast, një vëzhgim pati një efekt joproporcional mbi mesataren.
Ky është Ekstremistani. Gjërat si shitja e librave, nëse një film bëhet hit, apo një video virale në internet, të gjitha kanë karakteristika të ngjashme, dhe për këtë arsye banojnë në Extremistan.
Ngjarjet ekstremiste mund të prodhojnë Mjellma të Zeza dhe ato janë të prekshme ndaj tyre. Ka edhe gjëra të tilla si “Mjellmat gri, të cilat nuk shihen si krejtësisht të pamundura, që do të thotë se mundësia e shfaqjes së tyre dihet që më parë. Ato mund të jenë pozitive ose negative dhe ndryshojnë ndjeshëm mënyrën se si funksionon bota, kjo është arsyeja pse ne jemi të nxitur t’i marrim ato seriozisht.
Pra, Mjellmat e Zeza në fakt mund të shmangen me shkencë (nëse keni mjetet për ta bërë këtë) ose me ndihmën e një mendjeje të hapur.
