Vështirësitë tona kur bëhet fjalë për parashikimin
Janë dy gjëra që duhet të kemi parasysh:
1. Ne jemi mendjemëdhenj për aq sa mendojmë se dimë dhe kjo arrogancë mund të vërtetohet.
2. Arroganca jonë ka disa implikime të prekshme në të gjitha aktivitetet që kanë të bëjnë me parashikimin.
Aftësia njerëzore për të vlerësuar dhe parashikuar u mat në mostra të popullsive nga prejardhje sociale, kultura dhe profesione të ndryshme. Doli se shkalla e gabimit, e cila duhet të jetë 2%, është në fakt midis 15 dhe 30%, në varësi të popullatës dhe subjektit.
Arroganca epistemike (besimi i tepruar në njohuritë tona) ka një efekt të dyfishtë negativ: ne mbivlerësojmë atë që dimë dhe nënvlerësojmë pasigurinë tonë. Gabimet dhe arroganca epistemike rriten me shkallën e pamundësisë së një ngjarjeje. Nuk ka asnjë ndryshim midis hamendjes së një ndryshoreje jo të rastësishme për të cilën kam informacion të pjesshëm ose të pamjaftueshëm, dhe parashikimit të një ndryshoreje të rastësishme që nuk ka ndodhur ende.
Shumë nga profesionistët që bëjnë parashikime bien në arrogancë epistemike dhe besojnë se mund të parashikojnë ngjarje të rastësishme, por nuk është kështu. Kjo ndodh edhe kur ata janë kompetentë në fushën e tyre.
Eksperimentet u kryen për të testuar aftësinë parashikuese të profesionistëve me përvojë të ndryshme dhe në role të ndryshme. Rezultatet treguan një model të qartë: ata që gëzonin një reputacion të mirë parashikonin shumë më pak saktë se njerëzit që ishin plotësisht të panjohur në fushën e tyre.
Për më tepër, sapo të prodhojmë një teori, ne ngecim në të sepse njerëzit ngurrojnë që ajo të ndryshojë. Ky fenomen quhet këmbëngulje e besimit. Prandaj, ata që vonojnë formulimin e teorive është sepse vazhdojnë të dyshojnë (dhe nuk e lënë veten të përkëdhelen nga siguritë e rreme), kështu marrin rezultate më të mira.
Kur një parashikim është i gabuar, zakonisht hyjnë në lojë tre mekanizma me të cilët njerëzit tentojnë të luftojnë për të justifikuar veten pas ngjarjes:
1) Ata i thonë vetes se loja ishte ndryshe. Për shembull, ata mund të thonë diçka sikur nuk i kishin të gjitha informacionet sepse ishin të fshehura nga shumica e njerëzve.
2) Ata e vlerësuan atë në një ngjarje të izoluar, duke thënë se ajo që ndodhi nuk ishte pjesë e sistemit apo e fushës së shkencës. Meqenëse nuk ishte e parashikueshme, nuk është faji i askujt dhe nuk do të ndodhë më.
3) Ata mbrojnë veten duke thënë se kishin pothuajse të drejtë. Në retrospektivë, falë një rishikimi të vlerave tona dhe informacionit të dhënë, është e lehtë të mendosh (ose të pretendosh) se ishim afër parashikimit.
Ne jemi viktima të asimetrisë së gjykimit tonë dhe vetë-vëzhgimit: ne atribuojmë sukseset tona ndaj aftësive tona dhe dështimet ndaj ngjarjeve të jashtme përtej kontrollit tonë, pra rastësisë.
Këto tendencat tona njerëzore kanë ndikim edhe në vendimet e biznesit që varen nga planifikimi. Në fakt, planet që bëjmë shpesh dështojnë sepse ne nënvlerësojmë pasigurinë e faktorëve që nuk përfshihen në plan. Rutina lehtëson procesin e parashikimit, por me çdo risi është e pamundur të bësh plane të besueshme afatgjata.
Ne nuk duhet domosdoshmërisht të ndalojmë së planifikuari, thjesht duhet të kemi parasysh kufizimet tona.
Kur planifikojmë pa parashikuar ndonjë gabim apo pasiguri, zbulojmë se ekzistojnë tre keqkuptime:
1) Ne nuk mendojmë për saktësinë e parashikimit. Në të vërtetë, ndryshueshmëria ka rëndësi. Gjithmonë duhet të mendojmë se saktësia e një parashikimi është shumë më e rëndësishme se vetë parashikimi.
2) Ne priremi të mos marrim parasysh degradimin e parashikimit me kalimin e kohës. Sa më shumë të kalojë koha, aq më pak i saktë do të jetë parashikimi.
3) Ne nuk marrim parasysh variablat e rastësishëm, d.m.th., Mjellmat e Zeza. Ata papritmas mund të bëjnë që një ndryshim të jetë shumë optimist ose shumë pesimist.
Ne mund t’i shohim këto koncepte të gabuara duke u shfaqur, kur përjetojmë ngjarje të papritura dhe zbulojmë gjëra që ndryshojnë botën, por që as nuk i kërkonim, për shkak të gabimit tonë.
Kur shfaqet një teknologji e re ose një zbulim i ri, rëndësia e saj ose nënvlerësohet shumë ose mbivlerësohet.
Problemi i parashikimit të dobët është i theksuar në sistemet komplekse, të cilat janë dinamike dhe jolineare. Kjo do të thotë, variacionet e vogla mund të kenë pasoja të mëdha. Në raste si këto, injoranca jonë për një variabël të caktuar të përfshirë mund të komprometojë seriozisht aftësinë e përgjithshme për të parashikuar se si do të evoluojë sistemi.
Bota jonë është e populluar nga sisteme komplekse, të cilat përfshijnë qeniet njerëzore dhe gjithçka që ka të bëjë me ta! Gabimet në rezultate kur përpiqemi të parashikojmë sjelljen njerëzore nuk varen vetëm nga arroganca jonë e lindur. Në fakt, është fjalë për fjalë e pamundur të merren parasysh miliarda variabla që përcaktojnë tonën jetët e përditshme.
