12 Rregulla për jetën (12 Rules for Life)-Jordan B. Peterson

12 Rregulla për Jetën

Përmbledhje Libri

Hyrje

Në tregimin e Pinokios, një kukull e vogël realizon dëshirën e tij: ai humbet telat që ishin përdorur për të kontrolluar jetën e tij dhe merr mundësinë të jetë një djalë i vërtetë dhe i pavarur. Por ajo që Pinocchio nuk e kuptoi ishte se kjo nënkuptonte gjithashtu përballjen me të gjitha rreziqet e jetës reale, si dhe mësimet e dhimbshme që duheshin mësuar përmes ndershmërisë, miqësisë dhe familjes.

Tregimet klasike si Pinokio, si dhe shumë mite të tjera të njohura, përallat dhe tregimet fetare, të gjitha e pasqyrojnë detyrën e gjetjes së kuptimit në jetë, si dhe veprimin balansues në mes të rregullit dhe kaosit, të njohurës dhe egzotikës, sigurisë dhe aventurës.

Njerëzit vazhdojnë ti përcjellin dhe ti rilexojnë tekstet historike, bashkë me veprat e filozofëve si Sokrati dhe Aristoteli, sepse ne lëngojmë për vlerat dhe rregullat univerzale që ju japin jetës tonë kuptim. Dhe këto janë temat që autori Jordan B. Peterson ka konsideruar kur ka bërë një liste të 12 rregullave të tilla për ti ndihmuar njerëzit modernë të kalojnë përmes koheve të sotme kaotike.

Në këto pulsime do të mësoni:

• çfarë mund të na mësojnë karavidhetë për besimin;
• çfarë mund të na tregojë një lule zambak uji për të kërkuar kuptimin e jetës; dhe
• çfarë mund të na thonë skateboardistët e rinj për natyrën njerëzore.

Ju ndoshta keni dëgjuar për frazën, “urdhri i goditjes”, apo jo? Por a e dini se nga e ka origjinën?

Vjen nga zoologu norvegjez Thorleif Schjelderup-Ebbe, i cili po studionte pulat e kopshtit në vitet 1920 kur vuri re se kishte një hierarki të qartë midis këtyre zogjve. Në krye ishin ato më të shëndetshmet, më të fortat që gjithmonë vinin të parët kur vinte ushqimi i pulës. Në fund ishin pulat më të dobëta, me pendët e tyre që u binin, të cilëve u mbetën të godasin vetëm thërrimet e mbetura.

Porositë e çuditjes si kjo nuk kufizohen vetëm te pulat; ato ndodhin natyrshëm në të gjithë mbretërinë e kafshëve.

Karavidhe, për shembull, qofshin në oqean ose të rritur në robëri, do të luftojnë në mënyrë agresive për vendet më të mira dhe më të sigurta për strehim.

Shkenctarët kanë kuptuar se këto konflikte konkuruese do ti shpiejnë fituesit dhe humbësit të kenë balance kimike të ndryshme në mendjet e tyre. Fituesit do të kenë një një raport më i lartë i hormonit serotonin ndaj oktopaminës, ndërsa raporti tek humbësit do të anohet në drejtim të kundërt.

Këto nivele madje mund të ndikojnë në qëndrimin e karavidheve: më shumë serotonin do të bëjë që fituesit të jenë më të shkathët dhe të drejtë, dhe më shumë oktopaminë i bën humbësit të tensionuar dhe të përkulur. Ky ndryshim do të shkaktojë konfrontime të mëtejshme, pasi karavidhet e drejtë do të duken më të mëdhenj dhe më frikësues, duke bërë që ata të tensionuar të mbeten të nënshtruar.

Siç mund ta keni marrë me mend, hierarki dhe cikle të ngjashme të fitores dhe humbjes luhen midis njerëzve.

Studimet kanë treguar se ata që janë nën kontrollin e alkoolizmit ose depresionit kanë më pak gjasa të hyjnë në një situatë konkurruese, gjë që vetëm përforcon më shumë pasivitet dhe vetëbesim të ulët të vazhdueshëm dhe depresion.

Anasjelltas, ata që janë në një seri fitoresh shpesh paraqesin një gjuhë trupi të paqartë dhe të sigurt, e cila mund t’i ndihmojë ata të mbajnë gjallë brezin e tyre. Ashtu si karavidhe, njerëzit janë vazhdimisht duke e matur veten me njëri-tjetrin dhe ne e lidhim inteligjencën e një personi me fizikun e tyre.

Pra, nëse po përpiqeni t’i jepni vetes një avantazh, ndiqni rregullin e parë: mbajeni kokën lart dhe goditni pozicionin e një fituesi.

Ideja kyçe 2

Kujdesuni për veten me të njëjtën dashamirësi me të cilën do të kujdeseshit me një të dashur tuaj.

Nëse qeni juaj ishte i sëmurë dhe veterineri do t’i përshkruante ilaçe, nuk do ta merrnit me mend mjekun dhe do ta linit recetën pa plotësuar apo jo? E megjithatë, një e treta e njerëzve i injorojnë recetat mjekësore që u jepen nga mjekët, gjë që shtron pyetjen: pse kujdesemi më mirë për kafshët tona shtëpiake sesa për veten?

Pjesë e kësaj arsyeje është se për shkak se jemi të vetëdijshëm për mangësitë tona, ne e urrejmë veten, që si rrjedhojë, mund të shpie në vetë-ndëshkim dhe një ndjenjë se nuk jemi të vlefshëm për tu ndjerë mirë. Kështu, mund të kujdesemi më mirë për të tjerët sesa për vetëveten.

Ky besim se jemi të pavlefshëm daton aq larg sa tregimi i Ademit dhe Havës, të cilët u larguan nga Kopshti i Adnit. Në këtë tregim metaforik, Ademi dhe Have përfaqësojnë qeniet njerëzore, dhe ata nxiten për ta ngrënë mollën e ndaluar nga një gjarpër i lig. Duke e ndjekur këshillen e gjarprit, njerëzit konsiderohen si të ishin përgjithmonë të pushtuar nga ligësia.

Përderisa tregimi i Kopshtit të Adnit na bën të vetëdijshëm për këtë anë të errët të vetes tonë, dhe mund ta theksojë ndjenjën se nuk meritojmë gjëra të mira, ajo mund të bëjë edhe diçka tjetër: nuk jemi vetëm ne, por e gjithë bota që është e prishur. Njerëzit dhe gjarpri i kopshtit mund të shihen si përzierja e gjithë botës e rregullit dhe kaosit.

Ky dyzim i natyrës mund të shihet në filozofinë Lindore poashtu, dhe njëherë e një kohë përfaqësonte dy anët e simbolit Yin-Yang: ka dritë dhe errësirë brenda, por të dy anët përmbajnë një pjesë të tjetrës brenda tyre, dhe asnjëra nuk mund të egzistojë pa tjetrën.

Në këtë skenar, harmonia arrihet duke e gjetur balansin e shëndetshëm në mes të dritës dhe errësirës, dhe njeriu duhet të mundohet të mos shkojë aq larg në asnjërin drejtim.

Për shembull, nëse një prind do ta provonte ta mbronte fëmijën e tij nga ekspozimi ndaj çdo gjëje ‘’të keqe’’, ata vetëm sa do ta zëvendësonin atë kaos me tiraninë e më shumë rregulli. Me fjalë të tjera, është e kotë të mundoheni të bëheni përsosurisht të mirë.

Kjo na shpie tek rregulla e dytë: kujdesuni për veten sikur do të kujdeseshit për një të dashur tuaj.

Pra, kujdesuni për veten, por mos luftoni kundër kaosit, pasi kjo është një luftë e pafitueshme. Dhe në vend që të bëni vetëm atë që ju bën të lumtur, përpiquni të bëni atë që është më e mira për ju.

Si fëmijë, mund të mos keni dashur të lani dhëmbët apo të vishni dorashka, por këto janë gjëra që duhen bërë. Si një i rritur, ju duhet të përcaktoni qëllimet që ndihmojnë për të përcaktuar se kush jeni dhe drejtimin që dëshironi të merrni në jetë. Më pas, do të gjeni hapat që duhet të ndërmerrni dhe veprimet që janë më të mirat për ju.

Ideja kyçe 3

Shoqëruesit e gabuar do të ju tërheqin poshtë, prandaj zgjidhni miqtë me mençuri.

Një nga miqtë e fëmijërisë së autorit nuk u largua kurrë nga preriet e vendlindjes së tij veriore kanadeze, Fairview, Alberta. Në vend të kësaj, ai u mbërthye dhe përfundoi mes puseve të tjera të qytetit.

Herë pas here, autori kthehej në shtëpi dhe takonte mikun e tij – dhe çdo herë, rënia e ngadaltë dhe e trishtuar e shokut të tij bëhej më e dukshme. Ajo që dikur ishte potenciali rinor u bë pakënaqësi e plakjes.

Për autorin, u bë e qartë se ato gënjeshtra po e rrëzonin mikun e tij dhe po e pengonin në jetë. Dhe kjo është diçka që mund t’i ndodhë kujtdo kudo.

Në një mjedis të vendit të punës, një dinamikë e ngjashme mund të shfaqet kur një person i paarritshëm futet në një ekip me performancë të lartë. Menaxheri mund të mendojë se kjo do të rezultojë që punonjësi problematik të marrë zakone të mira nga të tjerët. Por studimet kanë treguar se e kundërta ka më shumë gjasa të ndodhë dhe zakonet e këqija do të fillojnë të përhapen dhe të ulin performancën e të gjithëve.

Ja pse rregulla e tretë është të siguroheni që ta rrethoni veten me miq mbështetës, ngase ka lloje miqësishë që mund të sjellin ndryshim pozitiv.

Të qenit selektues me miqtë tuaj është një lëvizje e mençur dhe jo vetjake apo snobike. Miqësitë inkurajuese dhe mbështetëse funksionojnë në dy mënyra: kur keni nevojë për motivim, ata do të jenë aty për ju, dhe nëse miku juaj ka nevojë për rilindje nga një rënie apo të bëjë një përmirësim, ju do të jeni aty për të.

Kjo dinamikë mund të inkurajojë suksesin individual dhe, si pjesë e një ekipi, mund të çojë në arritje të mëdha sociale.

Kur autori u largua nga Fairview për në kolegj, ai u bashkua me një grup individësh me të njëjtin mendim, të cilët ndihmuan njëri-tjetrin në studimet e tyre dhe në shumë arritje të tjera, si krijimi i një gazete dhe drejtimi i një sindikate studentore të suksesshme.

Do ta dini se keni miq të mirë kur ata nuk e tolerojnë zhytjen tuaj në negativitet; ata do të duan atë që është më e mira për ju, kështu që ata do t’ju inkurajojnë të dilni prej saj dhe të ktheheni në rrugën e duhur.

Ideja kyçe 4

Progresi bëhet duke e krahasuar veten tuaj me arritjet tuaja të kaluara, dhe jo me të tjerët.

Dikur ekzistonte një gjë e tillë si të jesh një peshk i madh në një pellg të vogël. Por tani, falë internetit, edhe koncepti i një komuniteti të vogël është një gjë e së shkuarës. Këto ditë, ne të gjithë jemi pjesë e një komuniteti global dhe pavarësisht se ku jeni, egziston gjithmonë dikush më i mirë se ju.

Kjo na sjell tek qështja e vetë-kritikës. Tani, është me rëndësi të jemi kritikë ndaj vetes-nëse nuk do të ishim, atëherë nuk do të kishim asgjë për të cilën ja vlen të mundohemi, asnjë motiv për ta përmirësuar veten dhe jetët tona shumë shpejtë do të bëheshin pakuptim.

Fatmirësisht, është prirja njerëzore që gjithmonë ta shohim të tashmen si të mangët dhe të ardhmen si premtuese e diçkaje më të mirë. Ka një arsye për këtë prirje, ngaqë na ndihmon të qëndrojmë të motivuar dhe të shkojmë tutje dhe të veprojmë.

Megjithatë, vetëkritika mund të bëhet e shëmtuar kur bëhet fjalë për krahasimin e vetes me të tjerët. Kur kjo ndodh, ne humbasim shpejt përparimin tonë.

Para së gjithash, kjo çon në të menduarit në terma bardh e zi: ose kemi pasur sukses ose kemi dështuar. Kjo na pengon të shohim përmirësime në rritje që shpesh janë të vogla, por gjithsesi të rëndësishme.

Krahasimi poashtu na shpie tek humbja e fokusit tek fotografia e plotë duke u fokusuar në vetëm një aspekt të jetëve tona, duke e hedhur atë jashtë proporcionit.

Për shembull, le të themi se jeni duke e rishikuar vitin e kaluar dhe vëreni se nuk keni qenë aq produktive në punë sa moshatarët tuaj. Do të mund të përfundoni duke u ndjerë si një dështim total. Por nëse do të zmadhonit dhe do të shikonit të gjitha aspektet e jetës suaj, mund të kuptoni se keni bërë disa përmirësime reale në jetën tuaj familjare.

Ja pse rregulla e katërt është që asnjëherë mos ta krahasoni veten me të tjerët, dhe që gjithnjë ta gjykoni veten kundër arritjeve tuaja fillestare.

Krahasimi i rezultateve të tanishme me ato të kaluara do të ju ndihmojë të shkoni përpara. Nëse filloni të mendoni që gjithnjë jeni duke fituar, kjo është një shenjë paralajmeruese që duhet të bëni punë më të mirë duke marrë rreziqe dhe duke i dhënë vetes qëllime sfiduese.

Kur kontrolloni përparimin tuaj, mendoni për veten si një inspektor shtëpie. Kjo do të thotë të shikosh gjërat nga lart poshtë dhe të kategorizosh çdo problem. Është një defekt kozmetik apo strukturor? Përpara se të jepni një vulë miratimi, bëni një listë të gjërave që duhen përmirësuar.

Kjo qasje e detajuar ka të ngjarë t’ju mbajë aq të zënë me veten tuaj, saqë nuk do të shqetësoheni se si do të përballeni me të tjerët.

Nëse keni parë ndonjëherë prindër që injorojnë një fëmijë që po bën kërdinë, mund të keni pyetur veten: a janë thjesht prindër të këqij apo po tregohen të zgjuar duke e lejuar fëmijën të lodhet?

Qasjet ndaj rritjes së fëmijëve kanë ndryshuar me kalimin e viteve, shpesh si rezultat i debatit shekullor natyra kundër edukimit dhe mendimeve të ndryshme rreth llojeve të instinkteve me të cilat kemi lindur.

Në shekullin e tetëmbëdhjetë, ekzistonte një besim popullor i mbështetur nga filozofi Jean-Jacques Rousseau që sugjeronte se paraardhësit tanë parahistorikë ishin të ëmbël, të butë dhe si fëmijë. Ata fajësuan historinë tonë të luftës dhe dhunës për ndikimin korruptues që ka pasur mbi ne qytetërimi.

Por tani e kemi të qartë faktin se njerëzit vërtetë kanë lindur me instikte agresive, dhe duhet të mësojnë si të bëhen të rritur më të sjellshëm, më të butë, dhe më të civilizuar.Në fund të fundit, me siguri do ta mbani në mend se sa të mbrapshtë mund të bëhen fëmijët në fushë; shumica e vendeve të punës janë një fotografi e qetësisë në krahasim!

Sipas autorit, varet nga prindërit për tu siguruar që i riu i tyre agresiv të mëson se të jetë një i rritur i rregullt, gjë që na sjell tek rregulla e pestë: prindërit duhet të jenë më shumë se një shok-ata kanë nevojë të rrisin një qenie njerëzore të përgjegshme dhe të pëlqyeshme.

Kjo mund të jetë një sfidë pasi askush nuk i pëlqen të jetë “djali i keq”. Por fëmijët janë agresivë sepse kanë instinktin natyror për të shtyrë kufijtë në mënyrë që të zbulojnë se ku janë tërhequr linjat e shoqërisë. Pra, një prind duhet të jetë i vendosur dhe vendimtar në tërheqjen e këtyre linjave.

Edhe pse kjo mund të mos tingëllojë si argëtuese, mendoni për këtë në këtë mënyrë: nëse ata nuk i mësojnë këto gjëra nga një prind i dashur dhe i kuptueshëm, ata do ta mësojnë atë më vonë në një mënyrë që me siguri do të përfshijë më pak dashuri dhe mirëkuptim.

E para është të kufizoni rregullat. Shumë rregulla çojnë në fëmijë të frustruar që vazhdimisht godasin barrierat. Pra, kufizoni gjërat në disa parime themelore, të lehta për t’u kuptuar, të tilla si mos kafshoni, shkelmoni ose goditni askënd, përveç nëse jeni në vetëmbrojtje.

E dyta është përdorimi i forcës minimale të nevojshme. Disiplina efektive dhe e drejtë mund të zbatohet vetëm kur pasojat bëhen të qarta. Dënimi gjithashtu duhet të “përshtatet me krimin”, që do të thotë se duhet të jetë aq i rëndë sa duhet që një fëmijë të mësojë të mos e thyejë më rregullin. Ndonjëherë një vështrim i zhgënjyer është gjithçka që nevojitet; Herë të tjera mund të jetë një javë pa video lojëra.

E treta është të vijnë në çifte. Fëmijët janë të zgjuar dhe do të përpiqen të arrijnë rrugën e tyre duke luajtur njërin prind kundër tjetrit – kështu që një front i unifikuar është i rëndësishëm. Gjithashtu, çdo prind bën gabime, por nëse keni një partner mbështetës, do të keni më shumë gjasa t’i vini re dhe t’i kapni ato gabime.

Ideja kyçe

Bota është e mbushur me padrejtësi, por nuk duhet ti fajësojmë të tjerët për fatin e jetës tonë.

Nuk ka kuptim të grish fjalët: bota është plot sfida dhe vuajtje – por kjo nuk është shkak për dëshpërim.

Megjithatë, shumë njerëz gjatë gjithë epokave e kanë parë jetën si kaq mizore dhe të padrejtë sa përgjigjet drastike janë të justifikuara. Autori rus Leo Tolstoy e pa ekzistencën si kaq absurde të padrejtë sa sugjeroi se kishte vetëm katër përgjigje të vlefshme: injoranca fëminore, kënaqësia hedoniste, vetëvrasja ose lufta përkundër të gjithave.

Tolstoi analizoi këto pozicione në esenë e tij “Një rrëfim” dhe arriti në përfundimin se përgjigja më e sinqertë ishte vetëvrasja, ndërsa lufta për të ishte një shenjë e paaftësisë së tij të dobët për të ndërmarrë veprimet e duhura.

Të tjerë janë përgjigjur në një mënyrë të ngjashme, por kanë vendosur të marrin jetë të tjera së bashku me të tyren, në akte të njohura si vrasje-vetëvrasje, të tilla si të shtënat në shkollën Sandy Hook ose Columbine. Në qershor të vitit 2016, kishte pasur një mijë të shtëna në Shtetet e Bashkuara gjatë 1260 ditëve të mëparshme, në të cilat dikush kishte vrarë katër ose më shumë njerëz përpara, në shumë raste, të qëllonte veten.

Por pavarësisht nga botëkuptimi i zymtë i Tolstoit, dhe pa marrë parasysh se sa shumë keni vuajtur apo sado mizore dhe e padrejtë të keni gjetur jetën, nuk duhet të fajësoni botën.

Ky është thelbi i rregullit të gjashtë për jetën, i cili thotë se ju duhet të merrni përgjegjësinë për jetën tuaj përpara se të gjykoni botën.

Është edhe një tjetër shkrimtar Rus, me emër të Aleksandër Solzhenitsyn, i cili besonte se ishte e mundur ta refuzoni vrazhdësinë e jetës, edhe kur ajo është e vrazhdë me ju.

Solzhenitsyn ishte nga komunistët që luftuan kundër Nazistëve pas Luftës së II-të Botërore, dhe përkundër shërbimit të tij, ai përfundoi i burgosur në shtetin e tij pas luftës. Dhe sikur jeta në një gulag rus të mos ishte mjaft e keqe, ai zbuloi se kishte kancer gjatë vuajtjes së dënimit.

Por pavarësisht gjithë kësaj, Solzhenitsyn nuk e fajësoi botën për fatin e tij në jetë. Ai pranoi rolin e tij në mbështetjen e Partisë Komuniste që e kishte burgosur dhe mori përsipër të përdorte kohën që i kishte mbetur për të kontribuar me diçka të mirë dhe kuptimplote për botën.

Ajo që ai bëri përfshinte shkrimin e librit, Archipelago Gulag, i cili dha një histori, si dhe një aktakuzë mallkimore, të kampeve sovjetike që ai kishte përjetuar drejtpërdrejt. Libri luajti një rol të rëndësishëm në shuarjen e çdo mbështetjeje të vazhdueshme që kishte marka e komunizmit të Stalinit midis qarqeve intelektuale në mbarë botën.

Ideja kyçe 7

Sakrifica mund të jetë veprim domethënës dhe ne duhet të kërkojmë kuptim përtej kënaqësive të atypëratyshme.

E keni dëgjuar historinë për majmunin që u kap me dorë në kavanozin e biskotave? Siç tregon historia, kishte mbetur një biskotë brenda një kavanozi të hapur dhe hapja e kavanozit ishte aq e madhe sa të futej dora e majmunit – por jo aq e madhe sa grushti i tij të dilte përsëri me ëmbëlsirën në të. Pra, nëse ai insistonte në përpjekjen për të mbajtur ushqimin e tij, ai do të ngecite.

Morali këtu është se ka një çmim për lakminë: majmuni u kap ngaqë nuk pranoi të lëshonte biskotën.

Sa e ndryshme është kjo nga sjellja njerëzore? Sa njerëz ndjekin çdo ditë kënaqësi që nuk janë në interesin e tyre më të mirë? Dhe sa prej tyre nuk janë të gatshëm të bëjnë sakrifica që janë në interesin e tyre më të mirë?

Një nga efektet anësore të të parit të botës si një gropë dëshpërimi është se e bën veçanërisht të lehtë justifikimin e një jete të bazuar në kënaqësitë e menjëhershme që do ta bëjnë atë më të durueshme. Plus, nëse ju bën të lumtur, nuk mund të jetë aq keq, apo jo? Kjo është logjika pas ngrënies dhe pirjes së tepërt, përdorimit të drogës, shthurjes seksuale dhe sjelljeve të tjera vetëdëmtuese.

Ana tjetër e këtij argumenti është sakrifica, ajo lloj sakrifice që sjell gjëra më të mira në të ardhmen duke hequr dorë nga diçka tani. Kjo daton që nga kohët antike, ku fiset duhej ta linin ushqimin anash për t’ia dalur dimrit apo për ta ndihmuar komunitetin që nuk mund të gjuante në kasolle.

Kjo është një tjetër temë e prezantuar në Bibël. Ku Zoti i largon Ademin dhe Havën nga Parajsa, është e qartë se ky është mëkati i tyre origjinal dhe është shkaku i jetës së vështirë dhe të gjerë që të gjithë duhet të ballafaqohen me të. Sidoqoftë, vuajtja jonë në jetë është sakrifica që duhet ta bëjmë ashtuqë të përjetojmë kënaqësinë e jetës së përtejme.

Kjo na sjell në rregullin e shtatë: të kërkojmë qëllime kuptimplota mbi kënaqësinë e menjëhershme.

Tani, mund të mendoni se ky është një koncept i thjeshtë dhe diçka që shumica e njerëzve tashmë e bëjnë. Në fund të fundit, ne sakrifikojmë kohën tonë për të shkuar në punë dhe kalojmë orët e vështira tani që të mund të bëjmë pushime më vonë ose të pushojmë në një plazh gjatë verës.

Por kjo shkon më thellë se sa të sakrifikosh për përfitimin tënd personal; ka gjëra të mëdha dhe të vogla që mund të sakrifikojmë për të mirën më të madhe, dhe sa më e madhe të jetë sakrifica, aq më shpërblyese mund të jetë.

Mund të ndihmojë të mendosh për lulen e zambakut. Kjo bimë e fillon jetën e saj në fund të një liqeni dhe centimetër pas centimetri shpëton nga errësira derisa të depërtojë në sipërfaqen e ujit dhe të lulëzojë në rrezet e diellit.

Me fjalë të tjera, rrini me diçka dhe jini gati të bëni sakrifica për të arritur qëllimin tuaj dhe do të shpërbleheni.

Ideja kyçe 8

Gënjeshtrat janë mjet i zakonshëm i vetëmashtrimit, por ne duhet të përpiqemi drejt një jete të vërtetë.

Filozofi gjerman Friedrich Nietzsche besonte se ju mund të matni forcën e shpirtit të një personi bazuar në atë se sa të vërteta të paholluara mund të tolerojnë. Ndërsa e vërteta shpesh konsiderohet si një mall i vlefshëm në kulturën tonë, ne megjithatë themi gënjeshtra gjatë gjithë kohës.

Një nga arsyet kryesore për të gënjyer veten dhe të tjerët është të marrim atë që mendojmë se duam. Psikologu austriak Alfred Adler i quajti këto gënjeshtra të jetës, dhe ato karakterizohen si gjërat që ne do të bëjmë dhe themi për të kthyer një qëllim të menduar keq në realitet.

Për shembull, mund ta imagjinoni daljen tuaj në pension sikur po ndodh në një plazh të izoluar në Meksikë, me një sasi të pafundme margaritash. Ky lloj qëllimi mund të jetë aq tërheqës saqë do të vazhdoni të mashtroni veten duke menduar se është e mundur, edhe kur grumbullohen ngjarje që e bëjnë atë gjithnjë e më të largët.

Mund të zhvilloni edhe alergji ndaj diellit, rërës dhe pijeve alkoolike, por vazhdoni të gënjeni veten për këtë plan të përsosur – edhe pse në të vërtetë nuk është aspak një plan, pasi nuk keni identifikuar ndonjë hap konkret që mund ta bëjë atë realitet.

Këto lloj iluzionesh shpesh shkojnë paralelisht me aftësinë tonë për të mashtruar veten duke menduar se tashmë dimë gjithçka që duhet të dimë. Kjo është një perspektivë veçanërisht budallaqe për të pasur, pasi ajo mbyll dëshirën tonë të natyrshme për të mësuar dhe për t’u rritur.

Por gjërat më të këqija dhe më të liga mund të ndodhin kur e jetoni një jetë të rrejshme dhe të pagatshëm për ta njohur të vërtetën. Në poemën epike të Milltonit, ”Parajsa e Humbur”, Luqiferi pasqyrohet si një karakter i asryeshëm, por që bëhet shumë mendjemadh dhe dashurohet në talentet e tij-aq shumë saqë ai dhe ndjekësit e tij largohen nga parajsa për shkak se guxojnë ta sfidojnë të vërtetën madhore të Zotit.

Kjo vendos rregullin numër tetë: ndaloni së gënjeshtrit dhe jini të vërtetën.

Ju nuk keni nevojë të hiqni dorë nga secili prej qëllimeve tuaja ambicioze, por duhet të jeni fleksibël në mënyrë që qëllimet tuaja të jenë realiste dhe të pasqyrojnë të vërtetën. Pra, me ndryshimin e kuptimit dhe botëkuptimit tuaj, ashtu duhet të ndryshojnë edhe qëllimet tuaja. Dhe nëse jeta juaj është jashtë rrugës, mund të jetë koha për të sfiduar të vërtetën aktuale që po ndiqni, atë që ju bën të ndiheni të dobët, të refuzuar ose të pavlerë, dhe të riafirmoni të vërtetën tuaj personale në mënyrë që të mund të ktheheni në rrugën e duhur.

Ideja kyçe 9

Bisedat janë mundësi për të mësuar dhe për tu rritur, jo për të garuar.

Mijëra vite pas vdekjes së tij, filozofi i lashtë Sokrati ende konsiderohet si njeriu më i mençur që ka jetuar ndonjëherë. Një nga arsyet për këtë është besimi i tij se e vetmja gjë për të cilën ai ishte i sigurtë se nuk dinte asgjë, dhe kjo ishte forca shtytëse në bisedat e tij dhe në transparencën e tij për të mësuar.

Kur përfshiheni në një bisedë të vërtetë, duhet të jetë një proces i ngjashëm me të menduarit.

Të mendosh për gjërat në thelb është të dëgjosh veten ndërsa eksploron dy anët e një çështjeje. Pra, në një farë mënyre, ju po krijoni dialogun tuaj të brendshëm, i cili mund të jetë i vështirë pasi ju duhet të përfaqësoni me saktësi të dyja palët, duke mbetur gjithashtu objektiv në përfundimin tuaj.

Kjo është një arsye e madhe pse njerëzit flasin me njëri-tjetrin, ashtuqë të mund ti prezantojnë më lehtë dy anët e një qështjeje dhe të vijnë në një përfundim. Edhe fëmijët e bëjnë këtë:nëse një fëmijë mendon se do të ishte argëtuese të luajë në një çati, ai mund t’ia sygjerojë këtë ide një shoku që thekson rreziqet e kësaj ideje. Biseda që pason e lejon fëmijën me idenë origjinale ta marrë këndvështrimin e ri, të marrë parasysh sa gjasa ka që dikush të bjerë dhe të lëndojë veten dhe shpresojmë të marrë vendimin e duhur.

Megjithatë, bisedat shpesh nuk shkojnë në këtë mënyrë. Në vend të kësaj, një person – ose ndoshta të dy njerëzit – do të refuzojë të dëgjojë dhe ta trajtojë dialogun si një konkurrencë që duhet të fitojë, në mënyrë që të vërtetojë paragjykimet e tyre. Pra, në vend që të dëgjojnë atë që personi tjetër ka për të thënë, ata do të mendojnë se çfarë të thonë më pas ose do të veprojnë sikur të jetë një garë për të ngritur njëri-tjetrin.

Kjo është arsyeja pse rregulli i nëntë është të dëgjoni atë që të tjerët kanë për të thënë, ndërsa supozoni se keni diçka për të mësuar prej tyre.

Një këshillë e lehtë për të qenë një bashkëbisedues më i mirë është të dëgjoni dhe më pas të përmblidhni, ose të përmbledhni me zë të lartë atë që personi tjetër sapo tha. Kjo shërben për qëllime të shumta: ndihmon për t’u siguruar që i keni dëgjuar gjërat siç duhet, ndërkohë që ju ndihmon të mbetet në kujtesën tuaj; gjithashtu zvogëlon mundësinë e shtrembërimit ose thjeshtimit të tepërt të detajeve në mënyrë që t’i përshtatet anës suaj të bisedës.

Ndonjëherë e vërteta dhemb dhe është e dhimbshme të marrësh informacion që do të thotë se duhet të ndryshosh idetë dhe paragjykimet e tua. Por ky është çmimi që paguani si pjesë e procesit të bukur të të mësuarit dhe rritjes.

Ideja kyçe 10

Kompleksiteti i jetës duhet përballur me një gjuhë të qartë dhe të saktë.

Jeta është me të vërtetë një sixhade e madhe dhe e ndërlikuar, dhe megjithatë ne priremi të shohim vetëm pjesët e izoluara që duhet të shohim. Nëse po ecni dhe shihni një mollë në tokë, ndoshta nuk mendoni për degën, pemën, rrënjët dhe dheun që ishin të gjitha të lidhura përpara se të binte.

Arsyeja është se ne priremi vetëm ti njohim ose t’u kushtojmë vëmendje gjërave që janë ose të dobishme për ne ose që na pengojnë. Molla na tërheq vëmendjen sepse përfaqëson ushqimin dhe ushqimin. Por ne nuk marrim parasysh pemën dhe tokën, sepse ato nuk janë të dobishme për të kënaqur nevojat tona.

Sigurisht, ne nuk mund të mendojmë për gjithçka gjatë gjithë kohës – bota është shumë komplekse për këtë, kështu që mendja i thjeshton gjërat dhe na e bën më të lehtë të vazhdojmë me jetën tonë. Megjithatë, herë pas here, diçka mund të ndodhë që të shkatërrojë konceptin tonë për botën dhe t’i bëjë gjërat të duken kaotike.

Kjo është arsyeja pse rregulli i dhjetë është jashtëzakonisht i rëndësishëm: përdorni gjuhë të saktë.

Si ndihmon kjo? Epo, mendoni për fjalën “makinë”. E dini se çfarë është e drejtë një makinë? Është një automjet që ju çon nga pika A në pikën B. Por kur ky mjet prishet në gjysmë të rrugës midis A dhe B, a i dini mënyrat e sakta se si funksionon një makinë? A mund ta hapni kapuçin dhe ta rregulloni këtë pjesë të makinerive komplekse?

Ka një shans të mirë që kur makina juaj të prishet, të ndjeni nxitje primare për të sharë dhe ndoshta edhe për të shkelmuar makinën sepse nuk është më një gjë kaq e thjeshtë. Kjo është ajo që ndodh kur gjërat bëhen komplekse dhe kaotike, kështu që për të rikuperuar, duhet të rivendosni rendin duke shpjeguar qartë dhe saktë se çfarë shkoi keq.

E njëjta gjë duhet të ndodhë kur trupi juaj prishet dhe sëmureni. Mund të ketë ndonjë numër problemesh, kështu që duhet t’i tregoni mjekut tuaj simptomat e sakta. Ju dhemb stomaku apo ka temperaturë? A filloi pasi keni ngrënë diçka? Çfarë ishte ajo? Duke qenë i saktë, mund të rivendosni rendin dhe të ndërmerrni hapa për të filluar të ndiheni më mirë.

Gjuha e saktë mund t’i bëjë marrëdhëniet tuaja gjithashtu të funksionojnë më mirë. A bën partneri juaj diçka që ju shqetëson, si dështimi për të pastruar veten? Sa më shpejt të jeni të sinqertë dhe të saktë me ta, aq më e lehtë do të jetë jeta.

Ideja kyçe 11

Ka njerëz të këqij dhe shtypës, por ne duhet të shmangim shtypjen e natyrës njerëzore.

Në “Rruga drejt Wigan Pier” të George Orwell, autori arrin në përfundimin se socializmi po tërhiqte mbrojtës në Angli, jo për shkak të simpatisë për kushtet e vështira me të cilat përballeshin minatorët, por për shkak të urrejtjes për të pasurit dhe të fuqishmit.

Sot ka qëndrime të ngjashme ndaj lidershipit të dominuar nga meshkujt, i njohur si patriarkati.

Një burim me ndikim i kësaj urrejtjeje për patriarkatin është Max Horkheimer i Shkollës së Frankfurtit me bazë marksizmin, një ithtar i të ashtuquajturës “teori kritike”. Ai mendonte se arsimi dhe intelektualizmi duhet të përqendrohen në ndryshimet shoqërore dhe, në vend që të punojnë për fuqizimin e grave, duhet të përpiqen të luftojnë dhe shkatërrojnë shtypësit e fuqishëm në një kulturë – d.m.th. meshkujt në pushtet. Po kështu, sot në kurset e shkencave humane në mbarë botën, veprimi politik i rekomanduar është çmontimi i kulturës sonë maço.

Gjithçka ka të bëjë me shkatërrimin dhe jo me ndreqjen ose krijimin, dhe sipas autorit na ka lënë me një zemërim të drejtuar ndaj sjelljes mashkullore që mund të priret të jetë tepër e ashpër dhe dritëshkurtër.

Për shembull, shumë studentë meshkuj ballafaqohen rregullisht me akuza armiqësore se janë pjesë e patriarkatit – por rruga e ndryshimit të drejtë nuk duhet të përfshijë trajtimin e çdo burri si një dhunues të mundshëm seksual.

Ndërsa është e vërtetë që shumë burra janë sjellë në mënyrë të mjerueshme, autori argumenton se burrat gjithashtu i kanë përdorur për mirë qëndrimet e tyre natyrale agresive, si përfshirja në konkurrencë të shëndetshme, eksplorimi i zonave të rrezikshme dhe përparimi shumë i nevojshëm.

Ajo kujton autorin e skateboarders. Jashtë disa prej ndërtesave në kampusin e Universitetit të Torontos, kishte skateboardistë të mrekullueshëm që tregonin një frikë të admirueshme dhe një gatishmëri për të përqafuar rrezikun. Por më pas, zyrtarët e qytetit vendosën të ndalojnë skateboarding në kampus.

Që na sjell në rregullin numër 11: mos i shqetësoni të rinjtë që bëjnë skateboard.

Ne nuk mund të vendosim rregulla që bien ndesh me vetë natyrën e asaj që jemi si njerëz. Rregullat tona duhet patjetër të na mbrojnë, por ato nuk duhet ta bëjnë këtë në një mënyrë që të shtypë cilësitë e mira të njerëzve.

Ne kemi parë në fakt një tregim mjaft të mirë të fiksionalizuar të asaj që mund të ndodhë kur burrave u hiqet maskuliniteti i tyre. Siç na tregon historia në Fight Club, agresioni mund të bëhet më pas një frut i ndaluar që manifestohet në tendenca fashiste. Një tjetër reagim i botës reale ndaj emaskulimit është ringjallja aktuale e politikës së krahut të djathtë.

E vërteta është se gratë nuk duan që djemtë të rriten pa pasur mundësi të mësojnë gjëra për veten e tyre dhe të jenë të pavarur. Ai pohon se çdo djalë ka një nënë dhe çfarë lloj nëne do të dëshironte të kujdesej për një fëmijë burrë-fëmijë të varur?

Ideja kyçe 12

Jeta është e vështirë dhe plot dhimbje, prandaj është e rëndësishme ti shijoni kënaqësitë e vogla të jetës.

A ju është dashur ndonjëherë të kujdeseni për një person të sëmurë? Kjo mund të jetë një prej sfidave më të vështira të jetës. Vajza e autorit është ballafaquar me artritis të rëndë që nga mosha gjashtë vjeqare.Ajo ka vujatur nga dhimbja e vazhdueshme, duke ju dashur injeksione të shpeshta dhe ndërhyrje kururgjike për zëvendësimet e kyqeve.

Nëse keni pasur një vajze në këtë situatë, mund të mendoni se jeta është e padrejtë-por është me rëndësi ti njihni pjesët e errëta të dhimbjes, vuajtjes dhe pikëllimit të cilat janë ato që i japin jetës vlerën e saj.

Merreni për shembull Supermenin. Kur ky karakter u paraqit për herë të parë, ai ishte jashtëzakonisht i njohur. Por më pas, shkrimtarët e librave komikë vazhduan t’i jepnin atij pushtet pas pushteti derisa ai ishte praktikisht i pathyeshëm. Natyrisht, lexuesit kanë filluar ta shohin atë super të mërzitshëm.

Nëse nuk ka rrezik rreziku, fitoret e Supermenit janë të zbrazëta. Dhe në të njëjtën mënyrë, momentet e mira do të ishin të pakuptimta nëse nuk do të na duhej të luftonim përmes vështirësive dhe vuajtjeve për t’i arritur ato.

Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të ndiqni rregullin 12: përfitoni sa më mirë edhe nga gëzimet më të vogla që ofron jeta.

Duke ndjekur këtë rregull, do të jeni të sigurt që do të përqafoni jetën dhe do të vlerësoni çdo gjë të mirë që ju del përpara. Ju gjithashtu do të jeni të sigurt që ta shihni veten në kohë të vështira, edhe kur ato janë të zgjatura.

Pas vitesh dhimbjeje dhe shqetësimi, vajza e autorit përfundimisht gjeti një fizioterapist të ri që e ndihmoi të gjente lëvizshmëri më të madhe, një sasi të mjaftueshme normaliteti dhe shumë më pak dhimbje. Mund të ketë komplikime të mëtejshme gjatë rrugës, por ata të dy janë të lumtur të shijojnë përmirësimet për aq kohë sa zgjasin.

Ky është qëndrimi më i mirë për të pasur; është lloji që ju bën të merrni kohën tuaj për të ndaluar dhe përkëdhelur një mace kur kaloni një në trotuar.

Mos harroni, nuk ka ditë pa errësirën e natës, ashtu siç nuk ka rregull pa kaos. Ka vuajtje në jetë, por është gjithashtu ajo që i jep kuptim këmbënguljes sonë dhe i bën momentet e paqes kaq të dobishme.

Përmbledhja Finale

Lundrimi nëpër jetë është një luftë e vazhdueshme e mbushur me sprova dhe mundime, dhe nëse ka ndonjë garanci në jetë, ka të ngjarë të ketë më shumë telashe afër qoshes. Por ka edhe bukuri dhe gëzim, sado të shkurtra të jenë këto momente. Gjithçka që mund të bëni është të përpiqeni më të mirën, të jeni të sinqertë dhe të sinqertë dhe të shmangni të qenit egoist dhe krenar. Është gjithashtu e rëndësishme të merrni përgjegjësinë për fatin tuaj në jetë dhe të mos fajësoni botën ose të tjerët për të metat tuaja. Në fund të fundit, jeni vetëm ju që mund ta përmirësoni jetën tuaj.

Këshilla vepruese:

Pyete veten: “Si e kisha gabim?” Përgjigja mund të mos ju pëlqejë, por kjo është një mënyrë për të vazhduar të përmirësoheni dhe të qëndroni të sinqertë. Duke i bërë vetes këtë pyetje rregullisht, do të jeni në gjendje të shijoni kënaqësinë e përparimit çdo ditë ndërsa vazhdoni të përpiqeni të jeni një qenie njerëzore më e mirë.