Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike të Kosovës (IKSHPK) u ka bërë thirrje qytetarëve të cilët furnizohen nga fabrika e ujit në liqenin e Badovcit që të mos përdoret uji për pije dhe përgatitje të ushqimit, pasi që analizat e mostrave të ujit në rezultatet laboratorike kanë treguar se ka vlera të rritura të manganit.
Çfarë është mangani?
Mangani është një mineral që gjendet natyrshëm në shkëmbinj, tokë, ujëra nëntokësore, ujëra sipërfaqësore dhe ushqime është një pjesë normale e dietës njerëzore. Ai ekziston në ujë si një mineral natyror i ujërave nëntokësore, por mund të jetë gjithashtu i pranishëm për shkak të burimeve të ndotjes. Në përqendrim më të madh se 0,05 miligramë për litër (mg/L), mangani mund të jetë me ngjyrë, erë ose shije të marrë në ujë.
Sipas studimeve më të rrezikuarit janë fëmijët dhe të rriturit që pinë ujë me nivele të larta mangani për një kohë të gjatë mund të kenë probleme me kujtesën, vëmendjen dhe aftësitë motorike. Foshnjat (foshnjat nën një vjeç) mund të kenë probleme të të mësuarit dhe sjelljes nëse pinë ujë me shumë mangan në të.
Pirja e ujit me mangan mbi nivelin udhëzues mund të jetë i dëmshëm për shëndetin tuaj, por të bëni banjë ose dush më të nuk është. Mangani në ujë mund të njollosë rrobat tuaja, të shkaktojë luspa në hidraulikun tuaj dhe ta bëjë ujin tuaj të duket me erë ose shije të keqe. Mangani gjithashtu mund të krijojë një njollë kafe në të zezë në tualetin, dushin, vaskën ose lavamanin tuaj.
Çfarë e shkaktoi sasinë e ngritur të manganit në Liqenin e Badocit?
Vlerat e shtuara të manganit në ujin e Liqenit të Badocit vijnë si pasojë e faktorëve natyrorë dhe njerëzorë, thotë eksperti i ujërave, Skënder Bublaku.
Bublaku thotë se si “liqen relativisht i vjetër”, janë disa faktorë që bëjnë që në Liqenin e Badocit të mund të shfaqet herë pas here mangani në vlera më të larta.
“Fillimisht, ajo është një zonë relativisht e pasur me minerale. Liqeni e ka pasur një problem teknik prej fillimit, marrja e ujit bëhet relativisht ulët, afër fundit të liqenit. Dhe kjo e bën gjithmonë problematike prezencën e metaleve në tokë, në krahasim me liqenet e tjera”, thotë Bublaku për Radion Evropa e Lirë.
Bublaku thotë se, për t’u zgjidhur ky problem, Kosova duhet të investojë në atë mënyrë që të “mundësohet ndërrimi i marrjes së ujit nëpër nivele të ndryshme të liqenit”.
Por, deri kur të bëhet një investim i tillë, ai paralajmëron se duhet të bëhet më shumë kujdes.
“Aktivitetet njerëzore duhet të reduktohen, për shkak se në kuptimin natyror, ky liqen është pak më i rrezikuar si pasojë e përbërjes gjeologjike të tokës”, thotë Bublaku.
Ambientalistja Valbonë Mustafa ka tentuar disa herë ta zhbëjë një dëm të shkaktuar nga njerëzit përreth këtij liqeni – duke hequr mbeturina.
Bashkë me një grup ambientalistësh, ajo ka pastruar katër herë liqenin dhe ka shpërndarë në rrjete sociale rezultatin: grumbuj thasësh të mbushur përplot me mbeturina.
Disa prej efekteve potenciale të përdorimit të ujit me përmbajtje të lartë të mangani janë:
1. Probleme të sistemit të tretjes: Konsumimi i ujit me sasi të lartë të mangani mund të shkaktojë probleme të sistemit të tretjes, duke përfshirë marramendje, të vjella, dhimbje barku, dhe diarre.
2. Ndikim në sistemin e sistemit nervor: Mangani në nivele të larta mund të ketë ndikim në sistemin e sistemit nervor, duke shkaktuar simptoma të tilla si të dridhura, probleme me koordinimin, dhe ndryshime në sjellje.
3. Dëmtim të aparaturës të fëmijëve: Konsumi i ujit me përmbajtje të lartë të mangani mund të ketë ndikim të dëmshëm tek foshnjet dhe fëmijët, duke shkaktuar ndryshime në zhvillimin e trurit dhe aftësinë e tyre për të mësuar.
4. Probleme të aparaturës të zemrës: Nivelet e larta të mangani mund të ndikojnë në zemrën dhe sistemin e qarkullimit të gjakut, shkaktuar tension të lartë të gjakut dhe arritje të larta të pulsit.
