Teknologjia e kapjes së karbonit është thelbësore për strategjitë klimatike të shumë qeverive botërore.
Është gjithashtu e shtrenjtë, e paprovuar në shkallë dhe mund të jetë e vështirë t’i shitet një publiku nervoz.
Kjo aktualisht e bën modelin e kapjes së emetimeve të dioksidit të karbonit nga ajri dhe ruajtjes së tyre për para të papërshtatshëm.
Ndërsa kombet mblidhen për COP28 – konferencën e 28-të të Kombeve të Bashkuara për ndryshimet klimatike në Dubai në fund të nëntorit, çështja e rolit të ardhshëm të kapjes së karbonit në një botë miqësore me klimën do të jetë në fokus.
Pra, ku jemi ne me kapjen e karbonit dhe çfarë pengon përhapjen e tij të gjerë?
Çfarë është kapja e karbonit?
Kapja e karbonit është një mënyrë për të reduktuar emetimet e karbonit duke i kapur ato në burim ose duke i hequr ato nga atmosfera.
Forma më e zakonshme e teknologjisë së kapjes së karbonit përfshin kapjen e gazit nga një burim pikash si një pirg tymi industrial.
Nga atje, karboni ose mund të zhvendoset drejtpërdrejt në ruajtje të përhershme nëntokësore (CSS) ose mund të përdoret fillimisht në një qëllim tjetër industrial – një proces i njohur si kapja, shfrytëzimi dhe ruajtja e karbonit (CCUS).
Një formë tjetër e kapjes së karbonit është kapja e drejtpërdrejtë e ajrit (DAC), në të cilën emetimet e karbonit kapen nga ajri.
Sa projekte të kapjes së karbonit ekzistojnë aktualisht?
Aktualisht ekzistojnë 42 projekte operative tregtare CCS dhe CCUS në të gjithë botën me kapacitet për të ruajtur 49 milion ton dioksid karboni në vit, sipas Institutit Global CCS, i cili gjurmon industrinë.
Kjo është rreth 0.13 për qind e rreth 37 miliardë tonëve të energjisë vjetore në botë dhe emetimet e dioksidit të karbonit të lidhura me industrinë.
Rreth 30 prej këtyre projekteve, që përbëjnë 78 për qind të të gjithë karbonit të kapur nga grupi, përdorin karbonin për rikuperimin e përmirësuar të naftës (EOR), në të cilin karboni injektohet në puset e naftës për të çliruar naftën e bllokuar. Shpuesit thonë se EOR mund ta bëjë naftën më miqësore me klimën, por ambientalistët thonë se praktika është kundërproduktive.
12 projektet e tjera, të cilat ruajnë përgjithmonë karbonin në formacione nëntokësore pa i përdorur ato për të rritur prodhimin e naftës, janë në SHBA, Norvegji, Islandë, Kinë, Kanada, Katar dhe Australi, sipas Institutit Global CCS.
Është e paqartë se sa prej këtyre projekteve, nëse ka, sjellin fitim.
Rreth 130 objekte të kapjes direkte të ajrit janë duke u planifikuar në mbarë botën, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë (IEA), megjithëse vetëm 27 janë vënë në funksion dhe ato kapin vetëm 10,000 ton dioksid karboni në vit.
SHBA në gusht njoftoi 1.2 miliardë dollarë (1.1 miliardë euro) në grante për dy qendrat e DAC në Teksas dhe Luiziana që premtojnë të kapin dy milionë ton karbon në vit, megjithëse një vendim përfundimtar investimi për projektet nuk është marrë.
Kostoja e lartë e kapjes së karbonit është një pengesë
Një pengesë për vendosjen e shpejtë të teknologjisë së kapjes së karbonit është kostoja.
Kostot e CCS variojnë nga 14 € në 110 € për ton karbon të kapur në varësi të burimit të emetimeve. Projektet e DAC janë edhe më të shtrenjta, midis 550 dhe 916 euro për ton, për shkak të sasisë së energjisë së nevojshme për të kapur karbonin nga atmosfera, sipas IEA.
Disa projekte CCS në vende si Norvegjia dhe Kanadaja janë ndërprerë për arsye financiare.
Zhvilluesit thonë se ata kanë nevojë për një çmim të karbonit, qoftë në formën e një takse karboni, skemë tregtimi ose ulje tatimore, që e bën fitimprurëse kapjen dhe ruajtjen e karbonit. Pa këtë, vetëm projektet e kapjes së karbonit që rrisin të ardhurat në një mënyrë tjetër – si nëpërmjet rritjes së prodhimit të naftës – janë fitimprurëse.
Vendet duke përfshirë SHBA-në kanë lëshuar subvencione publike për projektet e kapjes së karbonit. Akti i Reduktimit të Inflacionit, i miratuar në vitin 2022, ofron një kredi tatimore prej 50 dollarë (46 euro) për ton karbon të kapur për CCUS dhe 85 dollarë (78 euro) për ton të kapur për CCS dhe 180 dollarë (165 euro) për ton të kapur përmes DAC.
Megjithëse këto janë stimuj kuptimplotë, kompanitë mund të kenë ende nevojë të marrin përsipër disa kosto shtesë për të çuar përpara projektet CCS dhe DAC, thotë Benjamin Longstreth, drejtor global i kapjes së karbonit në Task Forcën e Ajrit të Pastër.
Disa projekte CCS gjithashtu nuk kanë arritur të provojnë gatishmërinë e teknologjisë. Një projekt prej 1 miliard dollarësh (1.15 miliardë euro) për të shfrytëzuar emetimet e dioksidit të karbonit nga një fabrikë qymyri në Teksas, për shembull, kishte probleme kronike mekanike dhe në mënyrë rutinore humbi objektivat e tij përpara se të mbyllej në vitin 2020, sipas një raporti të dorëzuar nga pronarët e projektit. Departamenti Amerikan i Energjisë.
Projekti Petra Nova rifilloi në shtator.
Probleme se ku të ruhet karboni i kapur
Ku mund të ruhet karboni i kapur është i kufizuar nga gjeologjia. Ky realitet do të bëhej më i theksuar nëse dhe kur kapja e karbonit vendoset në atë shkallë masive që do të nevojitej për të bërë një ndryshim në klimën.
Vendet më të mira të ruajtjes së karbonit janë në pjesë të Amerikës së Veriut, Afrikës Lindore dhe Detit të Veriut, sipas Institutit Global CCS.
Kjo do të thotë se dërgimi i karbonit të kapur në vendet e magazinimit mund të kërkojë rrjete të gjera tubacionesh apo edhe flota transporti duke paraqitur pengesa të reja të mundshme.
Në tetor, për shembull, një projekt gazsjellësi CCS prej 3 miliardë dollarësh (3.5 miliardë euro) i propozuar nga Navigator CO2 Ventures në Midwest të SHBA që synonte të zhvendoste karbonin nga impiantet e etanolit në qendër në vendet e mira të ruajtjes u anulua për shkak të shqetësimeve të banorëve për rrjedhje të mundshme dhe dëmtime në ndërtim.
Kompanitë që investojnë në heqjen e karbonit duhet të marrin seriozisht shqetësimet e komunitetit për projektet e reja të infrastrukturës, thotë Simone Stewart, specialiste e politikave industriale në Federatën Kombëtare të Kafshëve të Egra.
“Jo të gjitha teknologjitë do të jenë të mundshme në të gjitha vendet,” thotë Stewart./Scan tv/
