Fjalët mund ta ndryshojnë trurin tuaj (Words can change Your Brain)-Andrew Newberg and Mark Robert Waldman

Fjalët mund ta ndryshojnë trurin tuaj

Përmbledhje Libri

Hyrje

Çfarë ka në këtë libër për mua? Zotërojeni artin e komunikimit.

Edhe pse kalojmë shumë kohë duke ndërvepruar me njëri-tjetrin, ne quditërisht jemi të këqinjë në komunikim.

Dhe ne e paguajmë çmimin për këtë. Komunikimi i dobët na gjymton në lidhjet tona personale dhe në punë.Ne kemi vështirësi në dëgjim, nuk i themi çdoherë gjërat e duhura në mënyrën e duhur, dhe edhe një ndryshim i vogël në fytyrën e dikujt apo në tonin e tij mund të shpie në një rënie të madhe.

Fatmirësisht, aftësitë e komunikimit të mirë mund të mësohen, dhe këto pulsime synojnë ta bëjnë po atë gjë. Përmes 12 hapave të qartë, këto pulsime na tregojnë si të përgaditemi për biseda, si të jemi më të fokusuar dhe më të sinqertë, dhe të krijojmë një dinamikë komunikimi që inkurajon besimin dhe mirëkuptimin.

Në këto pulsime do të mësoni:

• Si ti heshtni zërat në kokën tuaj;
• Pse të flasësh shkurt është gjë e mirë; dhe
• Në çfarë është i keq truri ynë.

Ideja kyçe 1

Një mendje e qetë, e pranishme dhe e heshtur është qenësore për një komunikim të mirë.

Çfarë bëni para një ngjarjeje të madhe? Thuaj se po vrapon në një maratonë-a numëroni ditët deri në ditën e garës dhe i kryqëzoni gishtat? Nëse dëshironi ta vraponi një garë të mirë, me gjasë kjo nuk do të jetë qasja juaj. Ajo çfarë do të bëni me të vërtetë është të provoni ta bëni trupin tuaj në formën më të mirë për ditën e madhe.

Komunikimi funksionon pak a shumë në të njëjtën mënyrë. Dallimi është se, në vend se ta trajnoni trupin, ju duhet ta trajnoni mendjen tuaj. Dhe 3 nga 12 hapat tanë të parë për të zotëruar komunikimin janë të orientuara drejt kësaj.

Mesazhi kyq këtu është: Një mendje e qetë, e pranishme dhe e heshtur është qenësore për një komunikim të mirë.

Kushdo që është përplasur ndonjëherë me dikë të pafajshëm ndërsa është në humor të keq, e di se stresi ndikon në ndërveprimet. Kjo i bën njerëzit më të prirur të përjetojnë acarim dhe zemërim – të dyja gjendje shpirtërore që mund të prishin komunikimin. Kjo është arsyeja pse i pari nga 12 hapat tanë për komunikim më të mirë është të qetësojë mendjen tuaj.

Pra, si të qetësoheni kur jeni të stresuar? Me një fjalë, relaksim! Por kjo nuk duhet të nënkuptojë një masazh të gjatë. Vetëm 60 sekonda ushtrime të frymëmarrjes përpara një bisede do ta bëjnë këtë. Sipas një studimi të vitit 2007 të publikuar nga Akademia Kombëtare e Shkencave e Shteteve të Bashkuara, kjo është e mjaftueshme për të aktivizuar zonat e trurit që kontrollojnë disponimin, ndërgjegjësimin social dhe komunikimin.

Frymëmarrja poashtu ndihmon në hapin tonë të dytë prej 23 prej tyre-të mësoni të jeni të pranishëm. Fokusimi në frymemarrje ju kthen në momentin e tanishëm, duke ju bërë te vëmendshëm në fjalët dhe emocionet e personit tjetër.

Tingëllon mirë, apo jo? Por ka një kapje. Shumica e njerëzve nuk mund të qëndrojnë të pranishëm për një kohë të gjatë. Shumë shpejt vjen një mendim, i ndjekur nga një tjetër. Këto mendime përbëjnë fjalimin e brendshëm – një rrjedhë e vazhdueshme idesh dhe dialogu që kalon nëpër mendjen tuaj. Në biseda, kjo bisedë mendore mund t’ju shpërqendrojë dhe njerëzit që ju flasin priren t’i vënë re. Vetëm mendoni se sa shpesh jeni frustruar sepse mendja e një shoku ose partneri është larguar.

Për fat të mirë, ju mund të zbutni fjalimin tuaj të brendshëm. Dhe të bësh pikërisht këtë është thelbësore për hapin tonë të tretë drejt komunikimit më të mirë: kultivimi i heshtjes së brendshme. Për t’ju ndihmuar, autorët rekomandojnë ushtrimin e mëposhtëm.

Bëj një zile që rezonon për 15 deri në 30 sekonda dhe fokusohu te zëri, edhe kur ai zbehet. Kur tingulli zbehet plotësisht, përqendrohuni në heshtje. Përsëriteni ushtrimin disa herë, duke synuar të jeni më të vëmendshëm çdo herë. Kur mësoheni ta përqendroni këtë me qëllim, bëhet më e lehtë të heshtni fjalimin tuaj të brendshëm gjatë bisedave.

Ideja kyçe 2

Përmirësojeni komunikimin dhe funksionimin e trurit tuaj përmes mendimit pozitiv.

A keni qenë ndonjëherë pranë dikujt që vazhdimisht fokusohet në gjërat negative? Pa marrë parasysh situatën, ai gjithnjë gjen diçka për tu ankuar. Dhe atij nuk i vjen turp ti ndanë frustrimet e tij, qoftë ai edhe një ashensor që asnjëherë nuk është sipas dëshirës së tij.

Askush nuk do t’iu fajësonte për shmangjen e një personi të tillë, sepse të kaloni kohë pranë tyre do të ishte jashtëzakonisht dërrmuese. Por a e dini se mendimet negative ndikojnë më shumë sesa morali?

Puna është se negativiteti jo vetëm që pengon komunikimin, por në të vërtetë dëmton trurin tuaj në planin afatgjatë. Kjo është arsyeja pse hapi i katërt për t’u bërë një komunikues më i mirë është: rritja e pozitivitetit.

Mesazhi kyç këtu është: Përmirësojeni komunikimin dhe funksionimin e trurit tuaj përmes mendimit pozitiv.

Sa herë që transmetoni edhe mendimin më të vogël negativ, truri juaj – dhe truri i kujtdo që ju dëgjon – liron hormonet e stresit. Këto hormone shkaktojnë ankth dhe nervozizëm dhe zvogëlojnë aftësinë tuaj për të bashkëpunuar dhe për t’u besuar të tjerëve. Por efektet nuk mbarojnë me kaq. Shumë studime kanë treguar se, me kalimin e kohës, hormonet e stresit dëmtojnë kujtesën dhe aftësitë tuaja njohëse, madje ju bëjnë më të paragjykuar.

Pra, si mund të largoheni nga negativiteti dhe të filloni të shikoni anën e mirë?

Besoni apo jo, imagjinata juaj mund të jetë një ndihmë e madhe. Para një bisede të rëndësishme, imagjinoni një dialog pozitiv. Sado e thjeshtë që kjo tingëllon, funksionon! Në vitin 2010, studiuesit në Universitetin Purdue në Indiana zbuluan se njerëzit që i trajtonin bisedat me optimizëm kishin më shumë gjasa të ishin të kënaqur me rezultatin.

Ndërsa imagjinoni një ndërveprim pozitiv, është gjithashtu thelbësore të kundërshtoni çdo ide negative në lidhje me marrëdhënien tuaj me personin tjetër. Fuqia këtu, sipas psikologes së njohur botërore Barbara Fredrickson, është në numër. Nëse nuk mund të mendoni të paktën tre mendime pozitive për çdo mendim negativ, ka shumë pak shpresë për ndërveprim.

Por, çka nëse dëshironi të bëni më shumë sesa thjesht të shmangni një avari gjatë një bisede? Po sikur të synoni për rezultatin më të mirë të mundshëm? Pastaj, ngrini pozitivitetin dhe luftoni çdo mendim negativ me pesë mendime pozitive.

Sigurisht, nëse jeni në humor të keq, mund të mos jeni në gjendje të gjeni ndonjë mendim pozitiv. Kur kjo të ndodhë, merrni parasysh ta shtyni bisedën derisa të jeni në një kornizë më të mirë mendore.

Ideja kyçe 3

Identifikoni vlerat tuaja të brendshme, dhe lëni ato ti udhëheqin veprimet dhe komunikimin tuaj.

Sapo keni ardhur në një vend të huaj për pushimet tuaja të ëndrrave. Nisni rrugën, duke bërë rrugën drejt vilës së bukur bregdetare që keni marrë me qira me mikun tuaj më të mirë. Por ka një problem – ju nuk keni një hartë dhe humbisni. Për t’i bërë gjërat edhe më keq, nuk keni asnjë mënyrë për të kontaktuar mikun tuaj.

Komunikimi është në masë të madhe sikur të vozitësh në të panjohurën. Ju duhet një hartë, dhe duhet të qëndroni në kontakt me personin me të cilin po mundoheni të flisni. Ja pse vlerat tuaja të brendshme janë aq të rëndësishme. Ato veprojnë sikur harta juaj. Dhe kur ju i ndani ato vlera me personin me të cilin po komunikoni, ju jeni me te vertete ne kontakt me te. Ky është i pesti nga 12 hapat tanë – duke reflektuar mbi vlerat tuaja të brendshme.

Mesazhi kryesor këtu është: Identifikoni vlerat tuaja të brendshme dhe lërini ato të udhëheqin veprimet dhe komunikimin tuaj.

Vlerat tona të brendshme formësohen nga një sërë gjërash, nga religjioni, politika dhe shkenca-dhe madje edhe nga besimet tona rreth parave. Ato dallojnë nga personi në person.

Per ti identifikuar vlerat tuaja të brendshme, provoni këtë ushtrim. Merrni një stilolaps dhe një letër, dhe kaloni disa minuta duke relaksuar mendjen tuaj. Pastaj pyeteni veten se cilat janë vlerat tuaja më të thella. Për nxitje të mëtejshme, merrni parasysh atë që ju bën vërtet të lumtur. Mbyllni sytë për një minutë dhe mendoni për këtë. Më pas shkruani fjalët ose frazat që ju vijnë në mendje.

Bëjeni këtë disa herë, duke regjistruar gjithçka që mendoni. Meditoni në këto vlera, krahasoni ato me njëra-tjerën, dhe thuani ato me zë. Bërja e këtij ushtrimi rregullisht ju bën të keni zakon të reflektoni mbi vlerat tuaja të brendshme dhe të qëndroni në kontakt me to.

Kur jeni të përshtatur me vlerat tuaja të brendshme, jeni më elastik përballë pengesave, konflikteve dhe mosmarrëveshjeve të jetës. Në fakt, në një studim të vitit 2005, studiuesit në Universitetin e Kalifornisë, Los Anxhelos, zbuluan se të menduarit për vlerat e brendshme në fakt i bën njerëzit më pak të ndjeshëm ndaj stresit.

Kjo është mënyra se si reflektimi mbi vlerat tuaja të brendshme mund t’ju ndihmojë si individ. Por çfarë ndodh kur ndërveproni me të tjerët?

Le të themi se ju dhe partneri juaj duhet të bëni një bisedë të vështirë. Ndarja e vlerave tuaja, si dhe vlerave rreth lidhjeve dhe komunikimit, do ta inkuraojojë bashkepunimin. Në fakt, kjo qasje përdoret shpesh në terapi qiftesh. Ta njohësh dhe ta konsiderosh atë që personi tjetër promovon mirëkuptim dhe mbështetje të dyanshme, e bën bisedën edhe më të mëshirshme dhe më produktive.

Ideja kyçe 4

Kur komunikoni, shprehjet janë po aq të rëndësishme sa fjalët.

Ja një fakt qesharak: egzistojnë mbi 10.000 shprehje fytyre. Kjo domethënë 10.000 mënyra që një fytyrë mund të tregojë diçka për një vëzhgues. E panevojshme të thuhet, por shumica prej nesh nuk mund ta zgjedhin një. Zakonisht, ne as nuk jemi të vetëdijshëm për shprehjet tona të fytyrës.

Duke qenë ashtu, ne përgjithësisht mund ta dallojmë një fytyrë në ankth, një të pikëlluar, dhe një të zemëruar. Dhe kjo shpesh ndikon në atë se si zgjedhim të ndërveprojmë. Kur ishim në shkollë, nëse një mësues na kalonte i zymtë, do të mund të keni qenë nervoz për ti folur-apo e keni shmangur atë krejtësisht. Për të shmangur skenarë të ngjashëm kur komunikoni, duhet të jeni të vetëdijshëm për shprehjet tuaja.

Mesazhi kyç këtu është: Kur komunikoni, shprehjet janë po aq të rëndësishme sa fjalët.

Shprehja më e mirë e fytyrës për ta pasur kur hyni në një bisedë është ajo që shfaq interes dhe mirësjellje dhe inkurajon besim. Fatmirësisht, ka një shembull të cilit mund ti referohemi: gjysmë buzëqeshja e famshme dhe sytë e butë të Mona Lizës së Leonardo da Vincit.

Tani këtu është pjesa e ndërlikuar. Është e pamundur të falsifikosh një buzëqeshje të Mona Lizës. Por ka një mënyrë për të gjeneruar gjënë e vërtetë. Ky është hapi i gjashtë në rrugëtimin drejt komunikimit më të mirë: të menduarit për një kujtim të lumtur. Të kujtosh një kujtim të lumtur, veçanërisht atë që përfshin një person të dashur, të jep një shprehje të ngjashme me buzëqeshjen e Mona Lizës. Jo vetëm që kjo është ftuese, por gjithashtu ju bën më empatikë dhe të hapur ndaj komunikimit të sinqertë.

Pasi ta keni përvetësuar buzëqeshjen e Mona Lizës, praktikoni disa shprehje të tjera duke bërë fytyra të zemëruara, të pikëlluara dhe të frikësuara para pasqyrës Secila fytyrë do të nisë përgjigje mendore dhe emocionale. Duke praktikuar, mund të mësoni ti njihni ndjenjat përkatëse, duke e bërë kështu më të lehtë ta kapni veten para se ti shprehni ato pavetëdijshëm gjatë bisedave.

Shprehjet e fytyrës, të kombinuara me gjuhën tuaj të trupit, krijojnë shenjat tuaja joverbale. Dhe ato janë shumë të rëndësishme. Në fakt, hapi 7 nga 12 ka të bëjë vetëm me të qenit të vetëdijshëm për shenjat joverbale.

Pse janë këto shenja aq të rëndësishme? Epo nëse shprehjet dhe gjuha e trupit tuaj nuk përputhen me fjalët, atëherë rrezikoni ti hutoni njerëzit. Nëse, në anën tjetër, ajo që po thoni dhe po shfaqni përputhen, atëherë do ta mbani vëmendjen e audiencës. Vetëm mendoni se sa shpesh komedianët i përdorin grimasat dhe gjestet për ta bërë të ditur atë që duan.

Dhe është po aq e rëndësishme të jesh i vetëdijshëm për shenjat joverbale të njerëzve të tjerë. Ndryshimet në gjuhën e trupit dhe shprehjet e fytyrës ofrojnë njohuri për mendimet dhe ndjenjat. Për shembull, ata mund të sugjerojnë se dikush është i mërzitur, i pakëndshëm ose i mërzitur. Vërerja e këtyre shenjave ju jep mundësinë të adresoni ndjenjat themelore dhe madje të shmangni konfliktin e mundshëm.

Ideja kyçe 5

Shprehni vlerësimin dhe përdorni një ton të ngrohtë për të inkurajuar pranueshmërinë.

“Mund të kapni më shumë miza me mjaltë sesa me uthull.” Kjo thënie mund të jetë e datës, por kjo nuk e bën atë më pak të vërtetë. Njerëzit i përgjigjen shumë më mirë ngrohtësisë sesa armiqësisë.

Mendoni për këtë: nëse dikush ju thërriste në telefon dhe dukej agresiv që nga fillimi, do të kishit shumë më pak gjasa t’i dëgjoni ose të bashkëpunoni. Ashtu si kjo telefonatë, përpjekjet tuaja për komunikim mund të shkojnë lehtësisht në rënie nëse nuk përdorni fjalët dhe tonin e duhur.

Mesazhi kyç këtu është: Shprehni vlerësimin dhe përdorni një ton të ngrohtë për të inkurajuar pranueshmërinë.

Kur bëhet fjalë për t’i bërë njerëzit më të hapur, asgjë nuk funksionon si dhënia e një komplimenti. Kjo na çon në të tetin nga 12 hapat tanë drejt komunikimit më të mirë: shprehja e vlerësimit. Duke filluar dhe përfunduar çdo bisedë me një kompliment, ju afirmoni personin tjetër dhe inkurajoni ndërveprim pozitiv. Rregulli i vetëm është që komplimenti duhet të jetë i vërtetë. Duhet të jetë diçka që ju vërtet besoni dhe respektoni për personin tjetër.

Një nga autorët e përjetoi këtë ndikim të kësaj kur punonte me një publikues i cili gjithnjë e komplimentonte atë para se të sygjeronte ndryshimet në dorëshkrim. Autori e kuptoi se ai ishte shumë më i hapur ndaj komenteve të publikuesit.

Dhe nëse nuk ju jepet mundësia për ta shprehur vlerësimin tuaj gjatë një bisedë, nuk është ide e keqe ta dërgoni një mesazh vijues apo shënim.

Hapi i nëntë për të komunikuar në mënyrë më efektive është ta kontrolloni tonin tuaj. Njerëzit i ngjisin kuptim tonit, dhe nëse nuk e përdorni tonin e duhur, shumë lehtë mund të keqkuptoheni apo të nxisni një reagim negativ. Për ta shmangur këtë, ju duhet të përdorni një ton të ngrohtë. Kjo sygjeron ngrohtësi dhe sinqeritet-dhe sipas një studimi të vitit 2009 në lidership në Universitetin e Amsterdamit, kjo poashtu shpie në bashkëpunim.

Për ta arritur një ton të ngrohtë, huazoni një truk nga aktorët dhe mendoni për bisedat e këndshme që keni pasur në të kaluarën. Përdorimi i një zëri më të ulët është gjithashtu i dobishëm, siç mësuan studiuesit në Universitetin e Hjustonit ndërsa vëzhgonin onkologët që u jepnin lajme të këqija pacientëve. Kur onkologët flisnin me zë të ulët, pacientët mendonin se ishin më simpatikë.

Sidoqoftë, kjo nuk domethënë se ju duhet gjithnjë të tingëlloni të ngrohtë dhe të dashur. Nëse toni juaj i përgjithshëm nuk përputhet me fjalët tuaja, ju vetëm do ti hutoni njerëzit. Thjesht imagjinojeni duke duke përdorur një zë të ëmbël për t’iu treguar se është i zemëruar!

Ideja kyçe 6

Për të dëgjuar vërtetë, dhe për tu dëgjuar nga të tjerët, flisni më pak, flisni më ngadalë, dhe dëgjoni thellë.

Truri njeriut ka mbi 100 bilionë neurone me diku 1 kuadrilion lidhje mes tyre. Kjo është e vërtetë-kuadrilion, me 15 zero. Kjo është pjesërisht arsyeja pse konsiderohet kompjuteri më i fuqishëm në egzistencë.

Por përkunder këtij reputacioni, truri mund të mbajë vetëm katër bit informata përnjëherë! Kur dikush flet, truri ynë aktualisht zgjedh se çfarë informate të ruajë. Kjo domethënë se gjëja e fundit që duhet të bëjmë gjatë bisedave të rëndësishme është të ndajmë shumë informata në një të folur.

Mesazhi kyç këtu është: Për të dëgjuar vërtetë, dhe për tu dëgjuar nga të tjerët, flisni më pak, flisni më ngadalë, dhe dëgjoni thellë.

Nëse duam që njerëzit të kuptojnë më shumë atë që e themi, ne duhet ta përdorim hapin tonë të 12-të për komunikim më të mirë: të flasim ngadalë. Të folurit e ngadalshëm jo vetëm që ndihmon të kuptohesh, ai poashtu e ushqen respektin dhe ka efekt rehatues. Në të kundërtën, kur flasim shpejtë, ne mund ti bëjmë të tjerët të ndihen në ankth apo të frikësuar.

Të folurit ngadalë shkon dorë për dore me hapin 11 nga 12: të folurit shkurt. Kjo teknikë përdoret shpesh nga folësit publikë, aktorët dhe madje edhe mësuesit për të ndihmuar në rritjen e të kuptuarit të dëgjuesve.

Pra, sa kohë duhet të flisni përpara se t’i jepni dëgjuesit një pushim?

Përgjigja është 30 sekonda-më së shumëti. Duhet të ndaloni pas çdo informacioni të ri që ndani, duke lejuar personin tjetër të përpunojë fjalët tuaja ose të bëjë pyetje. Ndonjëherë, mund të jetë e nevojshme të flisni për më shumë se 30 sekonda. Kur kjo të ndodhë, duhet të informoni partnerin tuaj të bisedës në mënyrë që ai të dijë t’i kushtojë më shumë vëmendje.

Por mbani mend se për tango duhen dy. Duhet t’i kushtoni vëmendje edhe kur flet tjetri. Kjo na çon në hapin e dymbëdhjetë dhe të fundit për të zotëruar komunikimin – të dëgjuarit thellë.

Dëgjimi i thellë inkurajon përdorimin e disa hapave të tjerë për të cilet kemi mësuar, sikurse është fokusimi i mendjeve tona dhe vëmendja ndaj shprehjeve joverbale. Për më tepër, kjo kërkon që ne ti shmangim ndërprerjet sa më shumë të jetë e mundur. Nëse një pasthirrmë është e nevojshme, ne duhet së pari të kërkojmë falje dhe ta sigurojmë personin tjetër se atë që po themi është me rëndësi. Në fund të fundit, kur është në pyetje koha për përgjigje, duhet ta adresojmë se çfarë ka thënë personi tjetër. Ndryshimi i temës apo rikujtimi i diçkaje që kemi thënë paraprakisht vetëm sa e ndan rrjedhën e bisedës.

Kur kombinoni dëgjimin e thellë me njëmbëdhjetë hapat e mëparshëm, ju keni një grup të plotë mjetesh për komunikim më të mirë. Vërini ato në praktikë në aspekte të ndryshme të jetës suaj dhe shikoni se sa përmirësohen ndërveprimet tuaja!

Përmbledhja përfundimtare

Mesazhi kryesor në këto pulsime:

Komunikimi efektiv nuk ndodh vetëm. Por kjo mund të arrihet përmes 12 hapave të qartë dhe praktik. Filloni duke qetësuar mendjen tuaj, duke mësuar të jeni më të pranishëm dhe duke zbutur fjalimin tuaj të brendshëm. Pastaj, afrojuni bisedave me një qëndrim pozitiv dhe angazhohuni në mënyra që përputhen me vlerat tuaja të brendshme. Përdorni kujtime të lumtura për të krijuar një shprehje ftuese dhe kushtojini vëmendje asaj që mund të komunikojnë shprehjet e njerëzve të tjerë. Afirmimi i njerëzve me komplimente dhe mbajtja e tonit tuaj të ngrohtë do t’i bëjë ata më të hapur. Dhe të folurit ngadalë dhe për periudha të shkurtra kohore do t’i ndihmojë ata t’ju kuptojnë. Së fundi, mos harroni të dëgjoni me vëmendje në mënyrë që të mund të përgjigjeni siç duhet.

Këshilla vepruese:

Zbut zemërimin me dhembshuri.

Kur njerëzit reagojnë me zemërim gjatë bisedave, mund të jetë e vështirë t’i arrini ato. Marrja e një pushimi nga ndërveprimi është përgjigja ideale, por kjo nuk do të jetë gjithmonë e mundur. Ajo që mund të bëni në vend të kësaj është të mendoni për atë që vlerësoni për personin. Kjo do t’ju ndihmojë të keni dhembshuri të vërtetë për ta dhe të flisni me burimin e zemërimit të tyre, në krahasim me vetë zemërimin.

Keni komente?

Do të donim të dëgjonim se çfarë mendoni për përmbajtjen tonë! Thjesht dërgoni një email në [email protected] me fjalët mund të ndryshojnë trurin tuaj si temë dhe ndani mendimet tuaja!

Çfarë të lexoni më tej: Moments of Impact, nga Chris Ertel dhe Lisa Kay Solomon

Tani ju i dini strategjitë e nevojshme për komunikim efektiv. Por, çka nëse qëllimi i bisedës suaj është të gjeni ide të mëdha ose zgjidhje të reja në një sallë bordi? Chris Ertel dhe Lisa Kay Solomon kanë përshkruar se si ta bëjnë këtë në Moments of Impact. Nëpërmjet këtyre ndezjeve, do të zbuloni se si të krijoni takime dhe biseda biznesi që janë të qëllimshme, stimuluese dhe, si rezultat, shumë produktive.