Simulimet, konceptet, kategoria: teoria e emocionit të ndërtuar
Përvojat tona të së shkuarës në mënyrën se si jemi rritur, takimet që kemi pasur me njerëzit e tjerë, librat që kemi lexuar dhe filmat që kemi parë i japin kuptim ndjenjave që përjetojmë në të tashmen. Duke përdorur këto përvoja të së kaluarës, ne jemi në gjendje të ndërtojmë të tashmen tonë, por e bëjmë atë në një mënyrë kaq të zakonshme dhe automatike, saqë as nuk jemi të vetëdijshëm për këtë proces që ndodh brenda trurit tonë. Ky mekanizëm funksionon me anë të asaj që autorja e quan simulime: hipoteza që truri ynë formulon për atë që ndodh në botë.
Ne jemi të rrethuar vazhdimisht nga informacione të paqarta që marrim përmes shqisave tona dhe truri ynë mbështetet në përvojat tona të kaluara për të ndërtuar hipoteza – simulime – dhe për t’i krahasuar ato parashikime me informacionin që marrim nga shqisat tona.
Në këtë mënyrë, simulimi bën të mundur t’i atribuohet kuptimi informacionit që vjen nga jashtë, duke zgjedhur atë që është e rëndësishme dhe çfarë duhet të injorohet. Simulimi është procesi bazë për çdo aktivitet mendor dhe për rrjedhojë, edhe për emocionet.
E gjithë kjo ndodh përmes koncepteve: për shembull, ekziston koncepti i “bletës”, falë përvojave të kaluara në të cilat kemi mësuar se çfarë është bleta, formën e saj, çfarë bën dhe çdo koncept që lidhet me të (“lule”, “mjaltë”, “dhimbje” dhe kështu me radhë).
Në trurin tonë, këto koncepte janë modele nervore që përfaqësojnë përvojat tona të së kaluarës dhe që truri i kombinon në mënyra të ndryshme për të udhëhequr veprimet dhe emocionet tona në çdo situatë të re që përfshin atë koncept. Truri po përdor vazhdimisht koncepte për të simuluar botën e jashtme dhe pa koncepte ne nuk do të ishim të aftë t’i kuptonim gjërat në një nivel eksperimental, siç janë foshnjat që nuk kanë përvoja të së kaluarës për t’u mbështetur.
Nga pikëpamja cerebrale, sinjalet e marra nga shqisat janë thjesht stimuj të tjerë për t’u dhënë kuptim, asgjë më shumë. Për shembull “dhimbje në stomak” mund të jetë uria, ankthi, ose eksitimi – gjithçka varet nga simulimi që truri kryen në atë kontekst të caktuar.
Kështu gjenerohen emocionet: një emocion është një lloj kuptimi që truri i jep ndjesive të tij fizike në lidhje me kontekstin.
Kjo është teoria e emocionit të ndërtuar: truri mbështet vazhdimisht përvojat e kaluara, të cilat janë të organizuara në koncepte, për të udhëhequr veprimet tona dhe për t’u dhënë kuptim ndjesive.
Kur kombinohen me të dhëna shqisore, parashikimet mund të mos jenë gjithmonë të sakta dhe kështu, truri duhet të bëjë rregullime, të tilla si kur ngatërroni një të huaj me dikë që njihni, ose kur hipni në një shkallë lëvizëse dhe duhet të ndryshoni ritmin.
Në shumicën dërrmuese të rasteve, këto gabime parashikimi trajtohen nga truri shumë shpejt dhe me efikasitet, duke zbutur gabimin dhe duke bërë që parashikimi të përputhet me të dhënat tona shqisore.
Gabimet e parashikimit janë absolutisht normale dhe ato janë pjesë e rregullt e procesit të punës së trurit. Edhe kur bëhet fjalë për emocionet, në fakt, truri ynë simulon aq automatikisht, në mënyrë të padukshme dhe shpejt, sa duket se emocionet janë reagime të thjeshta ndaj asaj që po ndodh, por kjo nuk është absolutisht kështu: larg nga të qenit marrës pasivë të inputeve shqisore, në fakt ne jemi ndërtues aktivë të emocioneve tona.
Prandaj, truri ynë funksionon në një mënyrë parashikuese, jo-reaktive: nëse do të ishte thjesht reaktiv, nuk do të ishte në gjendje të na mbante gjallë, pasi të gjitha inputet shqisore që marrim çdo sekondë do të rezultonin të pamenaxhueshme nga ne.
