Kur disa biznese kontrollojnë tregun dhe merren vesh për çmimet, kjo quhet “kartel” ose marrëveshje kartelesh (cartel në anglisht).
Në këtë rast, kompanitë që normalisht do të konkurronin me njëra-tjetrën, bashkëpunojnë për të vendosur çmime, sasi prodhimi, ose për të ndarë tregun mes tyre, në mënyrë që të maksimizojnë fitimin e përbashkët dhe të eliminojnë konkurrencën reale. Kjo është e ndaluar në shumicën e vendeve dhe konsiderohet si praktikë anti-konkurruese ose praktikë e paligjshme në ekonominë e tregut.
Në përmbledhje:
-
Monopol: Tregun e kontrollon një kompani e vetme.
-
Oligopol: Tregun e kontrollojnë pak kompani, por jo domosdoshmërisht bashkëpunojnë.
-
Kartel: Disa kompani (zakonisht në një treg oligopolist) bashkëpunojnë duke u marrë vesh për çmime ose për ndarjen e tregut.
Oligopoli
Avantazhet
-
Konkurrenca ekziston (deri diku): Edhe pse kompanitë janë pak, prapë ka garë mes tyre, që mund të sjellë inovacion dhe përmirësim të produkteve.
-
Stabilitet i çmimeve: Çmimet nuk luhaten shumë shpesh, pasi kompanitë ndjekin njëra-tjetrën.
-
Aftësi për të investuar: Kompanitë e mëdha kanë burime për të investuar në kërkim-shkencë dhe zhvillim, duke sjellë produkte më të mira për konsumatorin.
-
Mundësi për produkte të ndryshme: Kompanitë shpesh diferencojnë produktet për të fituar klientë (marka të ndryshme të një produkti).
Disavantazhet
-
Rrezik i bashkëpunimit të fshehtë: Mund të ketë marrëveshje të fshehta për çmime ose ndarje të tregut.
-
Barrierat për hyrje të reja: Shumë e vështirë për biznese të reja të hyjnë në treg.
-
Çmime të larta: Çmimet mund të jenë më të larta se në tregje plotësisht konkurruese.
-
Zgjedhje më të kufizuara: Konsumatorët mund të kenë më pak zgjedhje krahasuar me një treg plotësisht konkurrues.
Kartelet
Avantazhet
-
Stabilitet ekstrem i çmimeve: Çmimet janë pothuajse gjithmonë të qëndrueshme.
-
Fitim i garantuar për anëtarët: Kompanitë pjesëmarrëse kanë të ardhura më të larta dhe më të sigurta.
-
Mundësi për të planifikuar prodhimin: Kompanitë mund të planifikojnë prodhimin dhe investimet me siguri më të madhe.
Disavantazhet
-
Çmime shumë të larta për konsumatorin: Konsumatorët paguajnë më shumë, pasi mungon konkurrenca.
-
Pak inovacion: Kompanitë nuk kanë motivim të përmirësojnë produktet, pasi fitimi është i sigurt.
-
Rrezik për ekonomi të dobët: Kartelet mund të ngadalësojnë ekonominë, pasi produktet bëhen të shtrenjta dhe nuk zhvillohen.
-
Të paligjshme në shumicën e vendeve: Kartelet janë të ndaluara nga ligji në shumicën e shteteve moderne.
