Stoiku i Përditshëm (The Daily Stoic)-Ryan Holiday & Stephen Hanselman

Stoiku i Përditshëm

Përmbledhje Libri

Hyrje

Çfarë ka në këtë libër? Përmirësojeni jetën tuaj me mësimet nga Stoikët.

Stoicizmi u themelua afërsisht 2.500 vite më parë, në Greqinë Lashtë, nga një njeri i quajtur Zeno, i cili, pasi e humbi pasurinë e tij në një përmbytje anijeje, shkoi në Athinë për tu bërë filozof.

Çfarë do të mund të mësonim ne, që jetojmë në një botë dhe kohë plotësisht ndryshe nga ajo e Zenos për mësimet e filozofisë që ai zbuloi?

Përgjigja është e shkurtër: shumë.Stoicizmi, ndryshe nga filozofitë e tjera, ka qëllim të ju ndihmojë ta jetoni jetën. Nuk ka të bëjë me problemet abstrakte, ezoterike. Ai më shumë mundohet të ju ndihmojë ta gjeni përgjigjen e pyetjes së përjetshme: Si duhet të jetoni? Çfarë ju duhet për të jetuar një jetë të mirë?

Siq e dini tani, Stoikët thanë se virtyti ishte e mira më e madhe në jetë-dhe se, për të qenë i virtytshëm, duhet ti ushqejmë tek vetja katër lloje të virtytit: guximin, mençurinë, maturinë dhe drejtësinë.

Pulsimi i Ryan Holiday Stoiku i Përditshëm është një doracak për zhvillimin e këtyre cilësive tek ju.

Ajo çfarë dimë për Stoicizmin, të shumtën e kohës ka ardhur tek ne përmes tri figurave: Markus Aureliusi, perandori i madh Romak që mbajti një ditar i cili më vonë u publikua si Meditimet; Seneka i ri, dramaturk i cili poashtu shkroi veprën kanonike Letrat Morale; dhe Epicketusi, një mësues i mëhershëm i sllavëruar i filozofisë, ligjëratat e të cilit u morën nga një student në një libër të quajtur Enhidrioni.

Markus Aureliusi, Seneka, Epiktetusi-fjalët e këtyre tre stoikëve përbëjnë shtyllën kurrizore të The Daily Stoic. Meqë ra fjala, quhet The Daily Stoic sepse ofron një citim stoik, pothuajse gjithmonë nga një nga tre djemtë tanë, për çdo ditë të vitit, së bashku me një meditim të shkurtër mbi citatin. Natyrisht, ne nuk mund t’i mbulojmë të gjitha 366 meditimet. Por ne mund të diskutojmë disa nga më të rëndësishmet – gjë që do të bëjmë në 12 kapitujt që vijojnë.

Le të zhytemi!

Ideja kyçe 1

Studjojeni edhe veten edhe shoqërinë që keni.

Për stoikët, filozofia fillon me vetë-ekzaminimin.

Mësuesi i madh i Stoicizmit të shekullit të dytë PK, Epiktetusi tha se ne bëhemi filozofë në momentin që fillimisht i studojmë nocionet tona të paramenduara, dhe e pyesim veten për emocionet, besimet dhe madje edhe fjalët që i përdorim çdo ditë. Kjo është mënyra se si fillojme ta hulumtojmë mendjen tonë.

Vetë-egzaminimi nuk është punë e lehtë, natyrisht. Egoja dhe vetë-mashtrimi do të mundohen të ju pengojnë në kërkimin e diturisë së vetes, duke ju siguruar që ju tashmë e njihni veten. Por mbani mend fjalët e Epiktetusit: ‘’Është e pamundur që një njeri të mësojë atë që mendon se tashmë e di.’’
Prandaj, kur e egzaminoni veten, bëhuni modestë, të hapur dhe pranues, sikur një student i mirë.

Ajo që mund të shihni, mund të jetë e vështirë për ta parë: dobësi, shprehi të këqija, krenari dhe vete-pëlqim. Kaloni përmes dhimbjes. Vazhdoni të kërkoni. E rëndësishme është të llogaritni çdo gjë, edhe nëse është diçka e parehatshme. Nëse nuk bëni një kontroll të sinqertë në cilësitë tuaja më pak të dashura, asnjëherë nuk do të jeni në gjendje të merreni me to për ti ndryshuar.

Krahas vetë-reflektimit, është poashtu me rëndësi të jeni të vetëdijshëm për njerëzit rreth jush.

Njerëzit me të cilët kaloni kohën do të ndikojnë në personin në të cilën do të bëjeni. Nëse jeni të rrethuar me njerëz që ju shtyejnë të bëheni më të mirë, atëherë do të përmirësoheni. Natyrisht, e kundërta është poashtu e vërtetë.

Dramaturku dhe filozofi Seneka, i cili ishte një gjeneratë më i vjetër se Epiktetusi, këshilloi që secili prej nesh duhet ta mbajmë në mendje dikë të cilin e admirojmë dhe respektojmë. Vetë mendimi që dikush po dëshmon dhe gjykon sjelljen tonë, Seneka thotë se do të na ndihmojë.

Qëllimi është: nëse e njihni veten dhe të tjerët mirë, do të jeni në gjendje ti shihni veprimet tuaja në një aspekt më të qartë. Dhe kjo dukshëm do të ju ndihmojë ti zgjedhni veprimet që janë të guximshme, të mençura, të matura dhe të drejta.

Ideja kyçe 2

Këshillat për mbajtjen e fokusit.

Është bërë klishe: jetojmë në një kohë të përkufizuar nga shpërqendrimet. Cikli i lajmeve. I internetit, Paisjet tona. Media sociale. Tërhiqemi në milion drejtime të ndryshme nga gjëra të ndryshme. Por shpërqendrimet, ndonëse mund të jenë bërë më ekstreme, nuk janë diçka e re për ne.

Marcus Aurelius, perandori romak dhe mendimtar stoik, kishte një metodë për të eliminuar shpërqendrimin. Ai këshilloi që t’i qasemi çdo detyre sikur të ishte e fundit. Çfarëdo që jeni duke bërë, pretendoni se është akti juaj i fundit, gjëja e fundit që do të bëni përpara vdekjes – dhe përpiquni ta merrni seriozisht këtë ushtrim mendor. Efektet mund të jenë mjaft të pabesueshme, jo vetëm që fshijnë shpërqendrimin, por rrisin cilësinë. Në fund të fundit, ky është akti juaj i fundit, kështu që më mirë bëni që të jetë i vlefshëm.

Një tjetër teknikë për mbajtjen e fokusit është njohja dhe pranimi i gjërave që janë thjeshtë jashtë kontrollit tuaj.

Sipas Stoikëve, ka vetëm një gjë që mund ta kontrolloni: mendja juaj. Po çfarë për trupin, mund të thoni? Epo, ai do të sëmuret apo dëmtohet deshët apo jo. Nuk mund ta kontrolloni atë. Sidoqoftë, mund ti kontrolloni mendimet tuaja. Prandaj injoroni gjithçka që nuk është mendja juaj, gjithçka që nuk është në kontrollin tuaj.

Dobitë e kësaj janë të dyfishta: do ta mprehë fokusin tuaj dhe do ta lirojë barrën e përgjegjësisë. Mos harroni: gjithë çfare duhet të brengoseni është mendja juaj, si dhe zgjedhjet dhe veprimet që janë pasoja të arsyetimit të saj.

Praktikisht, mund ta përdorni këtë njohuri për të krijuar një rutinë ditore të dobishme.

Në mëngjes, merrni një minutë për t’i kujtuar vetes se çfarë mund të kontrolloni dhe çfarë nuk mund të kontrolloni – dhe përqendrohuni vetëm tek e para.

Në mesditë, kujtojini vetes se e vetmja aftësi që zotëroni është aftësia për të bërë zgjedhje.

Dhe para se të hyni për natën, merrni parasysh se sa është jashtë kontrollit tuaj. Ju mund të flini qetë duke ditur se, siç mësoi Epikteti, ato çështje mund t’i lihen fatit.

Ideja kyçe 3

Nuk mund ti kontrolloni situatat, por mund ta kontrolloni mënyrën se si reagoni ndaj tyre.

Një tjetër mësim nga Epiktetusi: nëse mënyra se si po i qaseni një situate nuk po ju sjell rezultatet e dëshiruara, mund të jeni duke përdorur mjetet e gabuara. Në Enchiridion, Epikteti mëson se çdo situatë ka dy “doreza” metaforike, domethënë dy mënyra se si mund t’i qaseni. Njëra mund të përdoret për ta “mbartur”, ndërsa tjetra jo.

Epiktetusi jep një shembull. Imagjinoni sikur vëllau juaj ju ka bërë dëm. Ka dy doreza. Njëra është keqbërja e vëllait tuaj – por nëse e kapni këtë dorezë, nuk do ta “ngreni” kurrë situatën me sukses. Doreza tjetër është fakti që ky është vëllai juaj, që jeni rritur bashkë, që e doni njëri-tjetrin. Kjo është doreza për t’u përdorur.

Le të shohim një shembull tjetër, shembullin e gazetarit William Seabrook.

Në vitin 1933, Seabrook kërkoi trajtim për alkoolizmin e tij duke u angazhuar në një azil të çmendurve. Në atë kohë, këto ishin qendrat e vetme të trajtimit të varësisë.

Në fillim, Seabrook iu afrua situatës si një i varur. Ai u rebelua. Ai i rezistoi trajtimit. Ai e bëri veten të paarritshëm. Por më pas, në prag të përjashtimit për problemet e tij të vazhdueshme dhe sjelljen e keqe, metafora e Epiktetit për të dy dorezat i kaloi në mendje – dhe e shtyu atë në veprim. Deri në atë moment, ai e kuptoi, se ai kishte mbajtur dorezën e gabuar: dorezën e varësisë, jo dorezën e shërimit.

Kështu ai kapi dorezën tjetër. Ai e përqafoi procesin dhe filloi të shijonte jo vetëm azilin, por edhe maturinë. Duke u hapur ndaj një qasjeje të re, duke mbajtur një dorezë tjetër, ai arriti qëllimin e tij të dëshiruar.

Historia e Seabrook është frymëzuese dhe mbresëlënëse – dhe ju mund të mos merrni të njëjtat rezultate që ndryshojnë jetën. Por nëse njëra dorezë nuk funksionon, nuk ka të keqe të provoni tjetrën.

Ideja kyqe 4

Duke qenë vigjilentë për paragjykimet tona, ne mund të sjellim më shumë qartësi në mendimet tona.

Stoikët e dinë se shumica dërrmuese prej nesh nuk janë aq inteligjentë sa do të kishim menduar vetë. Por ne mund të përmirësojmë inteligjencën tonë. Si? Duke qëndruar të përulur dhe duke identifikuar të metat në të menduarit tonë.

Ju mund të filloni duke testuar të menduarit tuaj për paragjykime.

Mendja ka një aftësi të shkëlqyeshme për të marrë vendime në disa sekondë bazuar në përvojat e kaluara. Për shembull, ju dëgjoni një qen të zemëruar që leh pas jush dhe, para se ta kuptoni, ju keni kërcyer në degët e një peme aty pranë. Kjo është e dobishme dhe e mirë. Por, siç thekson Malcolm Gladwell në librin e tij Blink, kjo aftësi ka gjithashtu një anë negative: është po aq e lehtë për ne që të vetëpohojmë paragjykimet tona me të njëjtën shpejtësi rrufeje. Për shembull, ju takoni një të panjohur në një festë, i cili ndodh tamam si armiku juaj i shkollës së mesme, dhe e gjeni veten të pasjellshëm me këtë të huaj të pafajshëm.

Nuk është gjithmonë e lehtë, por, përpara se të veproni, përpiquni të ndaloni dhe të merrni parasysh se cilat supozime dhe paragjykime po sillni në tryezë. Bëjini vetes pyetje si, çfarë mund të kisha anashkaluar këtu? apo ka mundesi qe te kem gabim per kete?

Vetëm pak vetëvlerësim mund të shkojë shumë drejt shmangies së gabimeve të sikletshme.

I njëjti parim vlen kur bëhet fjalë për vlerësimin e modeleve të sjelljes.

Marcus Aurelius shkroi se ne duhet të kërkojmë shkak dhe pasojë në mendimet dhe veprimet tona dhe të përpiqemi të kuptojmë se cilat lloje veprimesh vijnë nga paragjykime të veçanta.

Një mënyrë tjetër për të identifikuar të metat në të menduarit është të qëndroni vigjilent ndaj një tendence tepër njerëzore: duke shtuar automatikisht dhe në mënyrë të pavullnetshme interpretimin e asaj që vëzhgoni.

Shpatari dhe filozofi samurai i shekullit të shtatëmbëdhjetë Musashi kishte disa fjalë stoike të zgjedhura për këtë impuls – dhe ai nuk ishte as zyrtarisht një stoik! Sipas Musashit, një person mund të shikojë diçka me një sy vëzhgues ose një sy perceptues. Ka një dallim të madh mes të dyjave.

Syri vëzhgues i sheh gjërat ashtu siç janë në të vërtetë. Në të kundërt, syri perceptues i mbush gjërat me kuptim. Syri që percepton ka tendencë të shtojë rrotullimin dhe paragjykimin e tij ndaj gjërave – dhe kjo mund të shqetësojë, duke ju bërë të krijoni probleme atje ku nuk ka asnjë ose të trajtoni një të huaj krejtësisht si një armik të shkollës së mesme.

Ideja kyçe 5

Stoicizmi na ndihmon ta jetojmë jetën veprim pas veprimi, çdo vendim në kohë të duhur.

Çdo ditë, çdo ditë, ne ballafaqohemi me një mori zgjedhjesh dhe mundësish, nga gjërat e zakonshme (cilat seriale televizive të shikoni? në cilin restorant të hani?) deri te ato të rëndësishmet (Cilin partner të zgjidhni? Si të balanconi nevojat tuaja personale me detyrimet tuaja ndaj të tjerëve?).

E gjithë kjo zgjedhje mund të jetë dërrmuese, paralizuese. Një mënyrë për të kapërcyer paralizën e vendimeve është kryerja e një eksperimenti të vogël mendimi. Ja ku është:

Provoni të imagjinoni personin që dëshironi të jeni. Pastaj, vlerësoni veprimet tuaja. A po bëni gjëra që do të bënte personi që do të donit të ishit? Merrni seriozisht këtë eksperiment. Imagjinoni veten tuaj më të mirë, veten tuaj më të virtytshme. Çfarë duhet të bëni për të qenë ai person?

Pasi të keni përcaktuar disa veprime, mos e zvarritni. Veproni Tani.

Marcus Aurelius shkroi se nëse doni të ndryshoni diçka në veten tuaj, dita më e mirë për veprim është gjithmonë sot.

Mendoni për veten si një shigjetar që synon një objektiv. Ju do të godisni vetëm një objektiv që synoni dhe sigurisht që do të godisni diçka vetëm nëse e lëshoni atë shigjetë!

Përfundimisht, shtyerja e gjërave mendohet si forma më e mirë e rezistencës që ju ndalon nga arritja e qëllimit tuaj. Pra si mund ta ulni atë rezistencë?

Një mënyrë e pranuar nga Stoikët është të kënaqeni me procesin. Përcaktoni qëllimet. Synoni cakun-të bëheni vetja juaj më e mirë. Por sapo ta keni bërë këtë, mos u fiksoni në atë që po mundoheni ta arrini. Kënaquni me rrugëtimin.

Epiktetit i pëlqente t’u kujtonte studentëve të tij se nuk ekziston diçka e tillë si stoiku i përsosur. Të jetosh një jetë krejtësisht të virtytshme, duke vepruar gjithmonë me guxim, mençuri, me maturi, me drejtësi – kjo është thjesht e pamundur. Por ideali i stoikut të përsosur është ende i rëndësishëm. Është ajo që të gjithë stoikët duhet të përpiqen të jenë.

Por jeta nuk ka të bëjë me epifanitë e mëdha, që tronditin tokën. Ju nuk do të zgjoheni një ditë dhe do të jeni vetvetja juaj e përsosur, ashtu si asnjë stoik nuk do të jetë kurrë stoiku i përsosur. Gjithçka që mund të bëni është të punoni drejt përsosmërisë.

Pra shijoni procesin. Shijojeni punën. Nëse e bëni këtë, do të jeni në rrugën tuaj drejt përsosmërisë sa kushdo tjetër.

Idej kyçe 6

Stoikët i menagjojnë pritshmëritë kur kanë të bëjnë me probleme dhe pengesa.

Bërja e planeve, caktimi i qëllimeve dhe të kesh ambicie-të gjitha janë të rëndësishme. Por planet mund të ju dërgojnë vetëm deri dikund. Në fund të fundit, asnjë plan nuk mund ti parashikojë të gjitha pengesat që mund të lindin në rrugën drejt përmbushjes së tij. Kjo është arsyeja pse, për të lundruar në jetë në mënyrë më efektive, ne duhet të gjejmë mënyra për t’u përballur me pengesat.

Stoiket e dijnë këtë. Në vend se të planifikojnë në mënyrë obsesive, duke u përpjekur të faktorizojnë çdo ndërlikim të mundshëm, stoikët nxisin kreativitetin, pavarësinë dhe shpikjen. Kjo i bën ata fleksibilë, si dhe të qëndrushëm kur përballen me situata ndryshuese. Shkurt: ata janë të përgaditur ta tejkalojnë çfarëdo sfide që jeta hedh në rrugën e tyre.

Ndonëse fjala tejkalim ndoshta është fjala e gabuar. Stoikët e trajnojnë veten ti kthejnë pengesat në përparësi të tyre, pra ata mësojnë ti kthejnë pengesat në mundësi.

Një mënyrë për ta arritur këtë është duke pasur atë që autorët e quajnë një klauzolë e kundërt – me fjalë të tjera, një opsion rezervë. Pra, për shembull, çfarë bëni nëse kompjuteri juaj fshin punën tuaj? Nuk ka problem. Është një mundësi për të filluar nga e para në një version të ri dhe të përmirësuar. Keni ngecur në trafik? Mirë. Është një mundësi për të përfunduar librin tuaj audio.

Të kesh një klauzolë të kundërt për çdo situatë do të thotë që përparimi yt nuk do të ndalet kurrë. Çdo pengesë do të bëhet një mundësi për të bërë përparim diku tjetër.

Kjo është një aftësi kaq e rëndësishme sa Ryan Holiday shkroi një libër të tërë për të – Pengesa është rruga. Pra, mbajini të freskëta në mendje fjalët e Marcus Aurelius: “Pengesa për veprim e çon përpara veprimin. Ajo që qëndron në rrugë, bëhet rrugë.”

Ideja kyçe 7

Synoni vyrtytshmërinë në gjithçka që bëni.

Të gjithë stoikët e synojnë vyrtytshmërinë. Sipas Stoikëve, virtyti është qëllimi më i lartë në të cilin dikush mund të përkushtohet. Dhe siq e dini, virtyti vetë është një koncept i përbërë nga guximi, mençuria, maturia dhe drejtësia.

Aspirata për virtytizëm është e dobishme sepse do t’ju ndihmojë të kapërceni të gjitha konfuzionet e jetës. Një shembull: le të themi se qëllimi juaj i vetëm në jetë është të fitoni para. Çështja me këtë qëllim është se, së pari, nuk do të mjaftoheni kurrë dhe, së dyti, mund të komprometoni karakterin tuaj, duke kryer vepra mizore në ndjekje të pasurimit të vetvetes.

Virtyti është ndryshe. Nëse e ndiqni me vërtetësi, vërtetë mundoheni të veproni guximshëm, mençur, me maturi dhe me drejtësi, atëherë ju nuk do ti sakrifikoni vlerat tuaja morale në altar të lakmisë. Ju mund të bëni shumë para në jetë. Përse jo? Por ato para nuk do të jenë gjithçka në jetë për ju, dhe me siguri nuk do të jenë para të fituara në rrugë të gabuar.

Megjithatë, për të ndjekur virtuozitetin, duhet të jeni plotësisht të përkushtuar ndaj vetvetes: askush nuk do t’ju detyrojë ta bëni atë. Siç shkroi Seneka në Letrat e tij Morale, “Çdo vepër fisnike është vullnetare”.

Shikojeni Markus Aureliusin: si perandor, përgjegjësitë e tij politike, personale, legale dhe ushtarake ishin të mëdha, dhe ai duhet të ketë qenë i dërrmuar shpeshherë. Askush nuk e urdhëronte atë të veprojë virtytshëm-por ai e bëri këtë. Ai u përkushtua plotësisht, gjithnjë duke synuar në ‘’karakter të mirë, qëllime dhe veprime të mira.’’

Për Markusin, për shumë mendimtarë të tjerë Stoikë, kjo përfshinte ndihmën ndaj të tjerëve.

Siç e shprehu Marcus Aurelius në Meditimet e tij, puna me të tjerët është ajo për të cilën “je krijuar nga natyra”. Secili prej nesh ka një interes për ta bërë botën një vend më të mirë – dhe mënyra më e mirë për ta bërë këtë është të ndihmojmë njëri-tjetrin.

Ideja kyçe 8

Stoikët janë të fokusuar në rezultate, prandaj ata janë pragmatikë në veprimet e tyre.

Filozofia ndonjëherë merr një rap të keq si një pushtim i kullës së fildishtë. Por të menduarit stoik është ndryshe. Bëhet fjalë për arritjen e rezultateve dhe për të mos u anashkaluar në rrugën për atje.

Kjo është arsyeja pse cilësia e veçantë e stoikëve është kryerja e gjërave pa marrë parasysh rrethanat.

Shumë artistë e gjejnë veten të mbërthyer në punën e tyre. Dhe shumë prej tyre ndjekin frymëzimin duke u zhvendosur në vende të reja ose duke kërkuar përvoja të reja. Megjithatë, ata shpesh e gjejnë veten të bllokuar.

Kjo sepse, në fund të fundit, nëse jeni duke kërkuar për kompletin e përsosur të kushteve të punës, atëherë thjesht po mashtroni veten. Në realitet, nuk ka dallim se ku jeni. Thjesht do t’ju duhet të merreni me të dhe të vazhdoni.

I njëjti parim vlen edhe për vetë praktikimin e stoicizmit. Është për situata të botës reale – sigurisht që nuk ka nevojë të hysh në një manastir për të jetuar stoikisht. Mund ta bëni këtu, tani, kudo që të jeni.

Një e vërtetë tjetër që pranon stoicizmi është se ndërsa gjërat që bëjmë mund të jenë të papërsosura, kjo nuk do të thotë se nuk duhet të përpiqemi fare. Ky lloj i të menduarit “të gjitha-ose-asgjë” mund t’ju pengojë të bëni ndonjë përparim.

Pra, mos lejoni që përsosmëria të jetë armiku i së mirës. Është më mirë të provosh dhe të dështosh sesa të mos provosh fare.

Në librin e tij Rregullat për radikalët, organizatori i komunitetit Saul Alinsky argumentoi se nuk duhet të lejojmë që idealizmi ynë të na kufizojë në përcaktimin e qëllimeve tona. Sipas Alinsky, një organizatore duhet të pranojë se bota është ashtu siç është përpara se të përpiqet ta ndryshojë atë. Pranimi i gjërave ashtu siç janë në të vërtetë nuk e dobëson dëshirën për ndryshim; në fakt, e bën përpjekjen për ta sjellë atë më efektive.

Ideja kyçe 9

Stoikët mbështeten në veten, duke mbetur të qëndrueshëm përkundër ndryshimit të situatave.

Stoikët besojnë se pa marrë parasysh çfarë na ndodh, ne mbesim në kontroll të asaj që jemi. Ata madje kanë një metaforë për këtë gjë. Secili prej nesh zotëron një kështjellë të brendshme, e cila mbetet e pathyeshme, plotësisht nën kontrollin tonë, pavarësisht se çfarë mund të durojmë fizikisht.

Stoikët thanë se kjo kështjellë strehon shpirtin. Por pavarësisht nëse beson në shpirtra apo jo, metafora është e dobishme. Mos harroni: kjo kështjellë është e papërshkueshme nga kërcënimet e jashtme. Por mund të kërcënohet nga brenda.

Me fjalë të tjera, ndonëse kjo kështjellë nuk mund të dëmtohet nga shiu dhe stuhia, ajo mund të dëmtohet nga ajo se si reagoni ju ndaj motit të lig. Ndonëse një aksident i rëndë nuk mund ta dëmtojë atë, ajo mund të dëmtohet nga mënyra se si reagoni ndaj atij aksidenti.

Merreni shembullin e Katos së Ri. Ai donte të ishte i përgaditur për çdo eventualitet që mund ti kishte rënë. Për shembull, edhepse ai nuk mund të kishte rroba të mira, ai asnjëherë nuk zgjodhi të mbante kapelë, përkundër motit, prandaj ai çdoherë ishte i përgaditur për t’iu qëndruar elementeve. Ai ecte përreth zbathur, ashtuqë nëse ai privohet ndonjëherë nga këpucët, ai nuk do të shqetësohej.

Në fund të fundit, për një Stoik, fatkeqësia është vetëm një mundësi për tu bërë më i fortë. Tek On Providence, Seneca madje pretendon se dikush që nuk e ka njohur kurrë vështirësinë është i pafat; tregon se ai nuk është testuar kurrë, kështu që nuk ka asnjë mënyrë që ai të dijë potencialin e tij të vërtetë.

Ka një pasojë të dytë për Kështjellën e Brendshme: Stoikët e dinë se vetëm ata kanë pushtet mbi mendjet e tyre, gjë që i bën ata shumë elastikë.

Piloti amerikan dhe zëvendësadmirali i Marinës James Stockdale ishte prova e gjallë e kësaj. Kur avioni i tij u rrëzua mbi Vietnam, ai e dinte se do të pasonin vështirësi të jashtëzakonshme. Por, ndërsa avioni i tij u rrëzua, ai mendoi për mësimet e Epiktetit dhe e dinte se mund të duronte.

Stockdale kaloi shtatë vjet e gjysmë si rob lufte, gjatë të cilave u torturua brutalisht nga robëruesit e tij. Por ai kurrë nuk kërkoi ngushëllim në pritjet jorealiste të çlirimit të papritur dhe kurrë nuk lejoi që përvoja të ndryshonte atë që ishte.

Stockdale e dinte se të qëndronte besnik ndaj vetes ishte shpresa e tij më e mirë për rezistencë. Në të vërtetë, ai ishte aq i përkushtuar ndaj kësaj filozofie, saqë një herë e plagosi qëllimisht veten, që të mos detyrohej nga rrëmbyesit të shfaqej në një video propagandistike.

Si një stoik dhe një student i Epiktetit – i cili, mbani mend, ishte skllavëruar deri në moshën 30-vjeçare – Stockdale e dinte se megjithëse nuk kishte asgjë që mund të ndryshonte në situatën e tij, ai gjithmonë mund të kontrollonte reagimin e tij ndaj saj.

Qëndrueshmëria në rrethana të vështira është një aftësi e admirueshme, por siç do ta shqyrtojmë tani, jo gjithmonë duhet ta bëni vetëm.

Ideja kyçe 10

Stoikët e kuptojnë ndërlidhshmërinë e të gjitha gjërave dhe përkushtohen në veprimin e duhur.

Në antikitet, dhuna dhe brutaliteti ishin të vazhdueshme. Kafshët dhe njerëzit mbyteshin për kënaqësi në amfiteatro rreth e përqark Perandorisë Romake, përderisa njerëzit e pushtuar ishin skllavëruar tërë kohën. Ishte një atmosferë që vështirë inkurajonte ndjenja pozitive kamaraderie.

Ajo që është fascinuese për Stoicizmin-e që arriti maturinë filozofike në atë kohë-ishte se i konsideronte të gjithë punëtorët dhe krijesat të lidhura mes vete.

Stoikët e quajtën këtë ndërlidhje simpati. Kjo i ndihmoi ata të parashikonin gjithçka si pjesë e një tërësie më të madhe.

Në Meditimet e tij, Markus Aureliusi e përshkroi se si gjithçka në univers ishte e lidhur mes vete. Ai madje sqaroi përmes një analogjie se si njerëzit duhet të paramendohen si bletë që jetojnë në të njëjtën koshere: ajo që është e keqe për kosheren e bletës, do të jetë përfundimisht e keqe për bletët.

Për ta thënë anasjelltas, çdo gjë që nuk është e dëmshme për komunitetin nuk mund të dëmtojë në fund individin.

Për shkak se një person i mençur e kupton se e mira e shumë njerëzve është gjithmonë prioriteti më i lartë, kjo do të thotë se të gjitha impulset dhe veprimet duhet të drejtohen drejt këtij qëllimi.

Të bësh siç duhet nga komuniteti është gjithçka mirë dhe mirë në teori, por veprimi i duhur ndonjëherë kërkon motivim personal.

Në fund të fundit, mund të jetë joshëse të veproni me egoizëm, por zakonisht nuk përfundon duke ju bërë ndonjë të mirë në planin afatgjatë.

Për shembull, herë pas here mund ta bindim veten se hakmarrja do të na bëjë një botë të mirë. Por në fakt humbja e kontrollit të tillë thjesht na bën të sëmurë. Si një shembull mjaft shqetësues, të vjellat shpesh gjenden në skenat e krimit pikërisht për këtë arsye.

Dhe ajo që është e vërtetë për krimin vlen edhe për gënjeshtrën dhe mashtrimin. Thjesht na bën të ndihemi më keq për të vepruar në një mënyrë që e dimë se është joetike.

Ja një ushtrim praktik që do ta bëjë më të lehtë veprimin e duhur. Përpara se të bëni ndonjë gjë, pyesni veten edhe një herë: “A do të bënte këtë personi që do të doja të isha?” Mendoni për standardet që i keni vendosur vetes dhe përdorni ato për t’ju udhëhequr në momentin aktual.

Ideja kyçe 11

Per Stoikët, fati nuk është burim i frikës, por burim i motivit.

Është e zakonshme që ta mendojmë shpresën si të mirë, dhe frikën si të keqe. Por stoikët janë skeptikë për të dyjat. Në fund të fundit, edhe shpresa edhe frika nënkuptojnë t’ju japësh vlera ngjarjeve të ardhme të cilat, nga përkufizimi i tyre, janë jashtë kontrollit tonë.

Pra në vend se të fokusohen në dëshira dhe brenga, Stoikët preferojnë amor fati ‘’një dashuri për fatin’’. Me fjalë të tjera, ata shkojnë një hap më tutje sesa ti qojnë duart e tyre lart dhe të thonë ‘’çfarëdo që të ndodh, le të ndodh.’’ Ata e përqafojnë fatin, edhe nëse ngjarjet nuk shkojnë në të mirë të tyre.

Në vend që të dëshironin kot që të ndryshonin rrethanat për t’iu përshtatur dëshirave të tyre, stoikët në vend të kësaj i përshtatin dëshirat e tyre situatës. Ky është arti i pranimit të stoikëve.

Është një strategji e zgjuar. Stoikët mësojnë të pranojnë ngjarjet dhe të marrin përgjegjësinë për jetën e tyre.

Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se pranimi nuk është stenografi për pasivitet.

Le ta shikojmë presidentin e mëhershëm të SHBA-ve, Franklin Roosvelt. Ai kishte lakmuar dhe punuar shumë për zyrën e presidencës tërë jetën e tij. Por papritur, në moshën 39 vjeqare, ai u diagnostifikua me poliomielit.

Franklin e dinte që ai nuk mund të bënte asgjë për sëmundjen, por ai e kuptoi se reagimi ndaj saj ishte plotësisht zgjedhja e tij. Kështu ai vendosi që qetësisht ta pranonte situatën, duke refuzuar që ta shihte veten si viktimë. Cdo gjë tjetër është histori: Franklin Roosvelt u zgjodh president katër herë.

Një shembull tjetër i mirë është lideri i të drejtave civile Malcolm X. Ai u burgos herët në jetë, por në vend që të nxehej pa qëllim në qelinë e tij, zgjodhi ta përdorte kohën me mençuri. Në kohën e lirimit, ai ishte i vetë-edukuar, i shkolluar fetarisht dhe shumë i motivuar – të gjitha tiparet e karakterit që i shërbyen mirë në luftën për të drejtat civile.

Vetëm mendojeni gjithë atë energji që do të mund ta ruanit duke mos e dëshiruar të pamundurën. Suksesi është plotësisht i arritshëm nëse investoni në atë energji dhe punoni me situatën aktuale ashtu siq është para jush.

Ideja kyçe 12

Stoikët nuk frikësohen nga vdekja-ata e pranojnë dhe e përqafojnë fuqinë e saj.

Perandoria dikur e fuqishme Romake ra në Perëndim pas 500 vjetësh. Jetëgjatësia më e gjatë e regjistruar e njeriut është vetëm 122 vjet.

Gjithçka dhe çdokush eventualisht do të përfundojë. Ja pse Stoicizmi na mëson ta pranojmë vdekjen. Dhe ta përdorim atë si një motivues për të jetuar mirë.

Marcus Aurelius shkroi se ne duhet të jetojmë çdo ditë sikur të jetë e fundit. Ai nuk donte të thoshte se ne duhet të zbresim në një furi kënaqësie hedoniste. Ai donte të thoshte se ne duhet të jetonim me guxim, pa apati, po aq sa duhet t’i qasemi çdo vepre tonë sikur të ishte e fundit. Jetoni sikur do t’ju duhet të shikoni mbrapa veprimet e ditës nga shtrati juaj i vdekjes. Jetoni në atë mënyrë që të shikoni prapa dhe të jeni të kënaqur.

Natyrisht, mendimi i vdekjes është frikësues. Nuk mund ta dimë çfarë na pret. Por Stoikët e kuptojnë një veqori të rëndësishme të vdekjes: nëse ajo është vërtetë fundi i gjithçkaje, atëherë nuk ka asgjë për tu frikësuar. Vdekja sjell bashkë me të fundin e brengës, dhimbjes, dhe natyrisht, vetë vdekjen.

Në fakt, Seneka shkoi aq larg sa të këshillonte miqtë dhe familjen e tij kur ata iu lutën xhelatëve të tij t’i kursenin jetën. Ai i qortoi ata që kishin harruar stërvitjen e tyre filozofike. Për sa i përket atij, ata duhet të ishin gati të pranonin vdekjen, ashtu siç ishte ai.

“Të filozofosh,” argumentoi Ciceroni, “do të thotë të mësosh se si të vdesësh”. Do të thotë, ne mund të përdorim filozofinë për të shfrytëzuar sa më shumë kohën tonë.

Ndonëse është interesante të meditosh në urtësinë e filozofëve dhe pyetjet e mëdha të jetës, për Stoikët, filozofia i shërben një qëllimi praktik. Është një mjet që duhet ta përdorni çdo ditë për ta formësuar jetën tuaj mirë- një jetë në të cilën do të jeni i lumtur kur përfundimisht të marrë fund.

Përmbledhja Përfundimtare

Stoicizmi mbi të gjitha, është filozofi praktike. Në vend që të jetë thjesht një kornizë abstrakte për përtypjen cerebrale, ajo ofron një sërë parimesh udhëzuese që mund t’ju ndihmojnë të bëni zgjedhje më të mira në jetë. Aplikoni me sukses stoicizmin dhe do ta gjeni veten duke mos besuar vetëm në aftësitë tuaja; përmes vendosmërisë dhe vetë-motivimit do të jeni në gjendje të përmirësoni veten dhe shoqërinë në tërësi.

Këshilla vepruese:

Mos kërkoni lumturinë në gjërat e jashtme.

Nuk ka asgjë të keqe të vlerësosh rrobat e bukura ose një vakt katror. Por sa më shumë ta lëmë lumturinë tonë të varet nga shpërblimet e jashtme, aq më pak të lirë bëhemi. Kështu që herën tjetër që kërkoni “pëlqime” në mediat sociale ose përpiqeni të përmirësoni disponimin tuaj me një blerje të bukur, pyeteni veten se çfarë veprimi kuptimplotë mund të ndërmerrni në vend të kësaj. Efektet do të zgjasin shumë më gjatë.